گۋان بۋميشۋە (جاپونيا)
گۋان بۋميشۋە جاپونيانىڭ ەڭ ىقپالدى ايەل جازۋشىلارىنىڭ ءبىرى. شىعارمالارىندا مەيىرباندىلىق، جان اشىرلىق لەبىز بەن قوعامعا بولعان سىن جانە اسەر مول بولىپ كەلەدى.
شۇرقان ءبىر تۇلكىدەن باستالدى
شياۋچىڭ ورتالاۋ جىلدىقتىڭ وقۋشىسى. جارىم جىلدىڭ الدىندا اكە-شەشەسى جانە قارىنداسى جىزىمەن بىرگە توكيو ماڭىنداعى توپتىق قونىسقا كوشىپ كەلگەن بولاتىن. ولار وسى قونىستىڭ ورتا بولەگىنەن ورىن الدى. باستاپتا جاڭا قونىستارىنا كوڭىلدەرى قوش بولىپ جۇرسە دە كوپ وتپەي مازالارىن الار ىسكە كەز بولدى.
شياۋچىڭنىڭ ءۇيىنىڭ وڭ جاق ىرگەسىندەگى كورشىسى وتىز جاستار شاماسىنداعى مي شازى دەيتىن ايەل ەدى. ورتا جاستارداعى ءبىر جىگىت ونىكىنە ۇنەمى كەلىپ-كەتىپ جۇرەتىن. مي شازى ميري اتتى تۇلكى باعىپ العان-دى. ول كۇنى بويى توقتاماي شاۋىلدەيتىن تىنىشسىز ەدى. كورشىلەرى باسقارۋشىلارعا بۇل جاعدايدى ايتىپ ەدى، ولار: «كوشىپ كەلۋدەن ىلگەرى باعىپ العان حايۋاناتتاردى باسقالاردىڭ قۋىپ جىبەرسىن دەپ ايتۋىنا بولمايدى» دەدى. سونىمەن مي شازى ميريدىڭ كورشىلەرىنىڭ مازاسىن العانىن ەلەپ تە قويماستان، ونى قۇلپىرتىپ قويدى: موينىنا ادەمى قارعىباۋ تاعىپ، ۇستىنە ءساندى كيىم كيگىزدى.
ءبىر كۇنى شياۋچىڭنىڭ شيپاگەرلىك ۋنيۆەرسيتەتىن تاۋىسقان ناعاشىسى امانداسا كەلىپ، شياۋچىڭ، جىزىلارمەن اسىر سالىپ ويناعانعا تۇردى. جىزىنىڭ دەنساۋلىعى نەداۋىر ءالسىز ەدى. باستاۋىش مەكتەپكە وقۋعا تۇسكەننەن بەرى ۇنەمى وقۋدان قالىپ كەلەدى. ول ازعانا وينادى دا ۇيگە قايتىپ ۇيىقتادى. شياۋچىڭ مەن ناعاشىسى اڭگىمە تيەگىن اعىتقانعا تۇردى. ناعاشىسى ميريدى ۇرلاپ الىپ باسقا جەرگە اپاراتىنىن نە شيپاحانالارىنداعى تۇلكىنى قاتتى ۇناتاتىن ءبىر سىرقات جانعا باقتىراتىنىن ايتتى.
ميري تۋرالى ەشتەمەنى كاپەرىنە المايتىن شياۋچىڭ ەرىكسىز جىميىپ قويدى. ول ناعاشىسىنا تاعى ءبىر قۇپيالىقتى ايتتى. ءبىر جولى شەشەسى شياۋچىڭعا ەسكى كيىمدەرىن رەتتەتەدى، شياۋچىڭ ەكىنشى قاباتتاعى كيىم ىشكابىنىڭ ۇستىندەگى اشەكەيلى توبەنى جوعارى قاراي اقىرىن يتەرسە اشىلاتىندىعىن كورىپ، ۇيدە ىستەتەتىن ساتىعا شىعىپ قاراپ، ءىشى كۇڭگىرت اشەكەيلى توبەنىڭ جان-جاعىنىڭ اشىق ەكەنىن، وڭ-سول جاق ىرگەدەگى كورشىلەرىنىكىنە وتۋگە بولاتىندىعىن بايقايدى.
ەكەۋى اقىلداسا كەلە، شياۋچىڭ ناعاشىسىنا دۇيسەنبى، سارسەنبى، جۇما كۇندەرى تۇستەن كەيىن مي شازىنىڭ تور دوپ ويناۋعا كەتىپ، ادەتتە ساعات ەكى جارىم مولشەرىندە ۇيىنەن شىعىپ، بەس مولشەرىندە ورالاتىنىن ايتتى. ناعاشىسى: «وندا ءبىز وسى سارسەنبى تۇستەن كەيىن ساعات ەكىدە ۇيدەن توسايىق» دەدى.
شياۋچىڭنىڭ جۇرەگى اتشا تۋلادى. بۇنداي قاتەرلى ءىس ىستەگەنىنە ازان-قازان بولىپ ۇيدەگىلەردى مازالاۋعا بولماس دەپ ويلادى، بۇنىسى ءجون عوي. ءسويتىپ جالما-جان باسىن يزەپ ماقۇلدىق ءبىلدىردى ءارى بۇل ءىستى اكە-شەشەسى مەن جىزىدان جاسىرىپ ىستەمەك بولدى.
سارسەنبى كۇنى ساعات ەكىدەن بۇرىن ۇيگە جەتۋ ءۇشىن شياۋچىڭ ساتىنە جاراي وتىرىك باسىم اۋىردى دەپ مەكتەپتەن ەرتە قايتتى. ۇيگە كەلگەن سوڭ، جىزىنىڭ كوزىنە باسى قاتتى اۋىرىپ تۇرعانداي كورىنىپ ۇيدە وتىردى. جىزىنى ۇيىنە دەمالتىپ قويدى. ساعات ەكىدە ناعاشىسى كەلدى، ول ءبىر كىشكەنە ورمە شارباق الا كەلىپتى. ناعاشىسى شارباقتىڭ ىشىندە شيپاحانادان العان جانسىزداندىرعىش ءدارى بارلىعىن، شارباقتى ميريدى سالىپ الۋعا اكەلگەندىگىن ايتتى.
ەكەۋى شياۋچىڭنىڭ ۇيىنە كەلىپ، ەسىكتى اقىرىن اشىپ، تەرەزە پەردەنىڭ ارتىندا تۇرىپ، كورشىسىنىڭ قىبىر-قيمىلىن باقىلادى. ساعات ەكىدەن ون بەس مينۋت وتكەندە مي شازى ۇيىنەن شىقتى. شياۋچىڭ مەن ناعاشىسى ونىڭ ماشيناسىن ايداپ شاعىن رايون اۋلاسىنان شىعىپ كەتكەنىن كورىپ تۇردى. ىلە-شالا ەكەۋى ىسكە كىرىستى. شياۋچىڭ دايىنداپ قويعان ساتىنى اكەلدى، ناعاشىسى شارباقتى اشىپ، جانسىزداندىرعىش ءدارىنى الىپ شىقتى، شياۋچىڭ قول پروجەكترىن الىپ ساتىعا شىعىپ، كيىم ىشكابى ۇستىندەگى اشەكەيلى توبەنى اشىپ ىشىنە ەنىپ كەتتى..
.
ون نەشە مينۋت وتكەن سوڭ، ناعاشىسى اشەكەيلى توبەدەن ساسقالاقتاي جەرگە ءتۇستى. ىرگەدەگى تۇلكى شاۋىلدەپ تۇرىپ العاسىن ونى اكەلە الماپ ەدى.
ناعاشىسى ءلام دەمەستەن كيىم ىشكابى ۇستىندەگى اشەكەيلى توبەنى قايتا جاپتى دا شياۋچىڭنىڭ توسەگىنە كەلىپ وتىرىپ، جانقالتاسىنان اۋزى رازىنكە بۋعىشپەن بايلانعان دوربانى الىپ شىعىپ: «مەن ايرىقشا نارسەلەر - تاڭبا مەن امانات كۋالىگىن اكەلدىم. ەسەپ داپتەرىندەگى بانكە تاڭباسىن كورسەتپەۋگە ارناۋلى قولدانىلاتىن بۇل نارسەلەردى ىستەتۋى ولاردىڭ باجى ۇرلايتىندىعىنىڭ دالەلى. نەدەگەن استامشىلىق! - ناعاشىسى امانات كۋالىگىندەگى اقشانى ەسەپتەگىشپەن ەسەپتەدى دە،-350 ميلليون يەنگە تاياۋ ەكەن» دەدى ءوڭى وزگەرىپ.
سوعىس سالعانداي بولۋ
وسى ساتتە جىزى كەنەتتەن ەسىكتى اشىپ: «سەندەر نە ىستەپ جۇرسىڭدەر؟» دەدى. شياۋچىڭ مەن ناعاشىسىنىڭ جۇرەكتەرى اۋزىنا تىعىلدى. ەكەۋى امالسىزدان تۇتاس جوسپارلارىن جىزىعا ايتىپ جاتقاندا ول ويلاماعان جەردەن ءسوزدى ءبولىپ: «ميريدى ۇستاپ الۋ تىم وڭاي. مەندە ءبىر وتە تاماشا ايلا بار»دەدى كوزدەرى جايناپ. ءاسىلى، جىزى وقۋعا بارماعان كەزدەرىندە ۇنەمى تەرەزەدەن سىرتقا قاراپ وتىراتىن. ءبىر جولى مي شازى ۇيىندە جوق كەزىندە ۇنەمى كەلىپ جۇرەتىن الگى جىگىتتىڭ قاقپانىڭ جانىنداعى گۇل تۇبەكتىڭ استىنان كىلتتى الىپ ەسىكتى اشىپ كىرگەندىگىن كورگەن بولاتىن.
ناعاشىسى باسبارماعىن كورسەتىپ: «وندا جاقسى بولدى. ءبىز اۋەلگى جوسپارىمىز بويىنشا ميريدى الىپ كەتۋگە كىرىسەيىك» دەدى. سونىمەن، شياۋچىڭ قاقپانىڭ اۋزىندا تۇردى دا ناعاشىسى كىلتتى الا سالىپ، كورشىنىڭ ەسىگىن اشتى. بەس مينۋتقا جەتەر-جەتپەستە ۇيقىلى-وياۋ ميريدى قۇشاقتاي جۇگىرىپ قايتىپ كەلدى.
تۇلكىنىڭ موينىنداعى قارعىباۋدا، ۇستىندەگى كيىمىندە «ميري» دەگەن اتى بار ەكەن. ناعاشىسى قارعىباۋ مەن كيىمدى شەشىپ الدى دا الگى تاڭبا جانە امانات كۋالىگىمەن بىرگە شياۋچىڭعا ساقتاپ قويۋعا بەردى. ءسويتىپ، مي شازى ۇيىنە كەلەردەن بۇرىن ناعاشىسى ميريدى اقىرىن جەتەكتەپ الىپ كەتتى.
شياۋچىڭ ناعاشىسى تاپسىرعان نارسەلەردى سۋىرماعا سالىپ قۇلىپتاپ قويدى. جىزى ەكەۋى بۇگىنگى بولعان ءىستى اكە-شەشەسىنە ايتپاۋعا ۋادەلەستى.
كوپ وتپەي، مي شازى دا قايتىپ كەلدى. ونىڭ ميريدى تولىق ءۇش ساعات ىزدەگەن داۋىسى عانا ەستىلدى. ساقشىعا مالىمدەمەكشى ەدى، كەش بولعاندا ويلاماعان جەردەن ميريدى ىزدەمەي قالاتىنىن كىم اڭعارعان. ول بىرنەشە كۇن وتسە دە ميري تۋرالى ءسوز قوزعامادى.
ءبىر كۇنى ناعاشىسىنان تەلەفون كەلگەندە بارىپ، شياۋچىڭ مەن جىزى ىشكى سىردى ءبىلدى. ءاسىلى ناعاشىسى ميريدى الىپ كەتكەن كۇنى مي شازىنىڭ قوناق ءۇيىنىڭ ۇستەلىندە جاپسىرىلىپ تۇرعان تەلەفون ءنومىردى كورىپ العان. كەشىندە وسى نومىرگە تەلەفون جالعاپ، مي شازىعا: «مەندە سەنىڭ باجى ۇرلاپ، باجى جاسىرعان تالونىڭ بار. تۇلكىنى دە الىپ كەتتىم. بۇلاردى قايتارىپ العىڭ كەلسە، اقشا اكەل!» دەپتى. مي شازى: «جولدان الىپ كەتكەن نارسەگە نە ءۇشىن اقشا تولەيمىن؟» دەپتى. ناعاشىسى: «بۇنداي قاتەرلى نارسەلەردى ەڭ جاقسىسى ءوزىڭ ساتىپ العانىڭ ءجون!» دەپتى. مي شازى مەن جىگىتىنىڭ تۇلكىنىڭ ۇرلانىپ كەتكەنىن ساقشىعا مالىمدەگىسى كەلمەگەنى وزدەرىنىڭ باجى جاسىرىپ، باجى ۇرلاعاندىعىنىڭ اشىلىپ قالماۋى ءۇشىن ەكەنى انىق ەدى.
ەكى اپتا وتكەن سوڭ، ءبىر كۇنى شياۋچىڭ مەن جىزى مەكتەپتەن ۇيگە قايتىپ كەلدى. اكە-شەشەسى تىم جاي ورالدى. ناعاشىسى ايتقان ۋاقىتىندا كەلدى. ول بۇل جولى ۇلكەن سومكا اسىنىپ الىپتى، ناعاشىسى مي شازىلارعا تەلەفوندا ەكىنىڭ بىرىنە، ءبىرى، مي شازىنىڭ جىگىتىنىڭ بەلگىلى ۋاقىتتا، بەلگىلى ورىندا كەزىگۋىن؛ ەندى ءبىرى، مي شازى كوشەگە اقشا الۋعا شىعىپ، اقشانى الۋدى جىگىتىمەن كەزدەسەتىن ۋاقىتقا تۋرالاۋىن، كەزىككەن كەزدە الگى نارسەلەردى جىگىتىنە قايتارىپ بەرۋگە كەلىسۋىن ايتتى، مي شازى ماقۇل ەكەندىگىن ءبىلدىردى. كوپ وتپەي، الگى جىگىت شاعىن رايوننان اۆتوكولىگىن ايداپ شىعىپ كەتتى.
ناعاشىسى سومكادان الدىمەن اۋزى ءالى بەكىتىلمەگەن پوچتا جولداما قالتاسىن الىپ شىعىپ، ىشىنە شياۋچىڭعا ساقتاتىپ قويعان تاڭبا مەن امانات كۋالىگىن سالدى. ۇستىنە قالىڭ گازەتتى اقشانىڭ سالماعىنداي بولعانشا سالىپ، قالتانىڭ اۋزىن بەكىتتى. ناعاشىسى مي شازىعا: «اقشانى ۇپ-ۇقساس قالتالارعا سالىپ قويدىق. بۇل قالتالار سەنىڭ قوناق ۇيىڭدە تۇر» دەدى.
ناعاشىسىنىڭ سوعىسقا بۇلجىماي باسشىلىق ەتكەندەي جەتەكشىلىك ەتۋىندە جىزى الدىمەن ميريدىڭ كيىمىن ءبىر دورباعا سالدى دا ۇيلەرىنەن الىس ءبىر جەرگە اپارىپ سالىپ، بۇل ءىستى توسىننان بىلگەن ادامشا مي شازىعا حابارلادى. مۇنى ەستىگەن مي شازى جىزىلارمەن بىرگە تۇلكىنىڭ كيىمىن ىزدەپ كەتكەندە شياۋچىڭ ناعاشىسى اكەلگەن كىشكەنە پوچتا جولداما قالتاسىن الا سالىپ، مي شازىنىڭ ۇيىنە كىرىپ، ونى مي شازىنىڭ ۇيىندەگى جولداما قالتاعا اۋىستىردى دا تىزگىن ۇشىمەن ۇيىنە قايتتى.
ويلاماعان وقيعا
ازدان سوڭ، جىزى قايتىپ كەلدى. شياۋچىڭ ەكەۋى ادەپتىلىكپەن ناعاشىسىنىڭ سيقىرشىعا اينالىپ كەتكەندەي بولعانىنا ماقتانا وتىرىپ، قالتانىڭ اۋزىن اشتى. قالتانىڭ ىشىنە ون مىڭ يەندىك قاعاز اقشا بەس قاتار قىپ ءىپ- رەتتى ءتىزىلىپ قويىپتى. جىزى مەن شياۋچىڭ داۋىستاي بەرگەندە ناعاشىسى قولىمەن اۋىزدارىن توستى. الايدا، ىلە-شالا تۋىلعان ءىس ناعاشىسىن دا ەرىكسىز داۋىستاتتى. ءاسىلى، قالتانىڭ ىشىندە ءىپ- رەتتى بەس قاتار قىپ بايلاعان قاعاز اقشانىڭ ۇستىڭگى قاتارى عانا ناق اقشا، قالعانى گازەت ورامى ەكەن.
ناق اقشانى ساناعاندا جيىنى ەلۋ مىڭ يەن شىقتى. ارىپ-شارشاپ جۇرگەندە الاتىندارى وسى از عانا اقشا ما؟ جىزى مەن شياۋچىڭ تاقتاي ەدەنگە جاتا قالىپ كوزدەرىنەن جاس اققانشا كۇلدى. ناعاشىسى كۇلە ياناتتاپ: «كارى تۇلكى زيان شەكپەگەن ەكەن» دەدى.
بۇل كەزدە مي شازى قوناق ۇيىندەگى پوچتا جولداما قالتاسىنىڭ ىشىندەگى نارسەنىڭ ءوزىنىڭ تاڭباسى مەن امانات كۋالىگى ەكەنىن ءالى بىلمەگەن ەدى. شياۋچىڭ: «ەندەشە، ولارعا نارسەلەرىن اپارىپ سالعانىمىزدى ايتپايمىز با؟» دەدى.
«ابىرجىما، مەندە تاعى ءبىر امال بار». ءاسىلى، ناعاشىسىنىڭ جوسپارى بۇنداي قاراپايىم ەمەس ەدى. ول مي شازىعا تەلەفون سوعىپ اڭگىمەلەستى. «جوسپار وزگەردى. جىگىتىڭ ۇيىڭە كەلىپ، جولداما قالتانى الىپ شىعىپ، تىكە بىزگە تاپسىرسىن!» دەدى. ول تاعى دا كەزدەسەتىن ۋاقىت پەن ورىندى قايتادان بەلگىلەدى.
الگى جىگىت ۇيىنە كەلىپ، جولداما قالتانى الىپ اۋلادان شىققان كەزدە ناعاشىسى كوشەدەگى الەۋمەتتىك تەلەفونحانادان ساقشى جاققا تەلەفون سوعىپ: «ءبىر ادام قوپارعىش سيپاتتى زات الىپ، ءمالىم ۋاقىتتا، ءمالىم جەردى پارتىلاتپاقشى...» دەدى.
ءىس ويلاعان جەردەن شىقتى. الگى جىگىت جولداما قالتا سالىنعان دوربانى الىپ، ساسقالاق قاعىپ ۋادەلەسكەن ورىنعا بارعاندا ساقشىلار ۇستاپ الدى. جىگىت دوربادان شىققان نارسەلەردى نە دەپ تۇسىندىرەرىن مۇلدە بىلمەدى. دوربادا تەلەفوندا ايتىلعان قوپارعىش سيپاتتى زاتتار جوق بولعانىمەن، الايدا، الگى جىگىت سۇمەك بولىپ تەرلەپ كەتتى. ونىڭ كۇمىلجىگەن بەينەسى ساقشىلاردىڭ كۇدىگىن ءتىپتى دە اسىردى. ءسويتىپ، باجى مەكەمەسى ونىڭ جاساعان ساۋداسىن قاتاڭ تەكسەرىپ، ۇرلاعان، جاسىرعان باجىسى ءجۇز ميلليون يەنگە جەتكەندىگىن انىقتادى.
كوپ وتپەي مي شازى كوشىپ كەتتى. وسى وقيعادان كەيىن جىزىنىڭ دەنساۋلىعى جاقسارىپ، جايدارى بولىپ كەتتى. شياۋچىڭ مەن ناعاشىسى دا سىرلاس بولىپ كەتتى. ناعاشىسى الگى ەلۋ مىڭ يەندى الىپ شىعىپ، «العاشقى ەڭبەكاقىم» دەپ وتباسىنداعىلاردىڭ بارلىعىن ەرتىپ، قالا ورتالىعىنداعى ءبىر ايگىلى اسحاناعا اپارىپ داستارقان جايدى. شياۋچىڭ مەن جىزىعا ۋاقىتى وتكەن بۇيىم الىپ بەردى. بۇل ءىس وسىلايشا اياقتالدى. الايدا ەكى اي وتكەننەن كەيىن ساقشى مەن باجى مەكەمەسىندەگىلەر «توپتىق قونىسقا» تاعى كەلدى.
ءبىر عاجابى ولار بۇل جولى مي شازىنىڭ ۇيىنە بارماي، شياۋچىڭنىڭ ۇيلەرىنىڭ سول جاق ىرگەسىندەگى كورشىسىنىكىنە كىردى. باجى مەكەمەسىنىڭ مۇقيات تەكسەرۋى ارقىلى اناۋ كۇنگى دوربادان شىققان امانات كۋالىگى مەن تاڭبا وسى ۇيدىكى بولىپ شىققان. اسىلىندە، سول كەزدە ناعاشىسى ساسقالاق قاعىپ ءجۇرىپ، اشەكەيلى توبەنىڭ ۇستىندەگى قۋىستان وتكەندە باعىتىن قاتە مولشەرلەپ العان. بۇل ءىس شياۋچىڭ، جىزى جانە ناعاشىلارىن تاعى دا كۇمانعا قالدىردى.
- بۇلاي بولعاندا مي شازى تۇلكىسىن عانا جوعالتقان بولدى. وندا قورقىنىشتى تەلەفوندى العان كەزدە نە ءۇشىن جاۋاپ قايتارادى؟-دەدى شياۋچىڭ كۇڭكىلدەي.
«ماسەلە تەگى قايدان شىقتى؟». ۇشەۋى ءبىر ءسات اۋىر ويعا باتتى. كەنەت ۇشەۋى دە ءبىر ۋاقىتتا توك سوققانداي «قارعىباۋ» دەپ بىردەي داۋىستاپ جىبەردى.
ميريدىڭ موينىنان الىپ الىنعان قارعىباۋ سول كۇننەن باستاپ، شياۋچىڭنىڭ سۋىرماسىندا قۇلىپتاۋلى جاتقان ەدى. شياۋچىڭ جىلدام بارىپ، سۋىرماسىن اشىپ، قارعىباۋدى ناعاشىسىنا بەردى. ناعاشىسى ونى جارىققا اپارىپ، اۋدارىپ توڭكەرىپ كوردى دە قارعىباۋدىڭ ىشكى جاعىندا ءبىر ساڭلاۋ بارلىعىن بايقادى. شياۋچىڭ اسەمدەگىش باكىنى الىپ، الگى قۋىستى ءتىلىپ جىبەرىپ، قارعىباۋدى اشقاندا تىرناقتىڭ ۇلكەندىگىندەي ءمولدىر التى تاس جارقىراپ جەرگە ءتۇستى.
ناعاشىسى بىرەۋىن تەرىپ الىپ، تەرەزەنىڭ الدىنا اپارىپ، اقىرىن عانا كەسىپ ەدى، دەرەۋ سىزاتتاندى. «گاۋھار تاس ەكەن...» ۇشەۋى ەسى شىققان ادامشا تاقتاي ەدەنگە وتىرا كەتتى.
جارىم كۇننەن كەيىن ناعاشىسى: «مي شازى مەنەن ۇرلاپ كەتكەن نارسەلەرىڭدى نە ءۇشىن اقشاعا ايىرباستامايسىڭدار دەپ ەدى، مەن ونى تاڭبا مەن امانات كۋالىگىن ايتقان ەكەن دەسەم، اسىلىندە مىنا گاۋھار تاستى ايتقان ەكەن عوي» دەدى جاي عانا.
اۋدارعان -
جەڭىس جالەلبەك ۇلى
رەداكتورى: ارداق كامالقان قىزى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز ، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى.