شيڭ شين- ي ( جاپونيا )
اقىرى تۇرمەدەن شىعاتىن كۇنگە جەتتىم- اۋ. بۇگىننەن باستاپ ۇزاق ۋاقىت جاتقان تۇرمەگە قوش ايتامىن. مۇندا قانشاما جىلدار جاتتىم ەكەن؟ قانشا ويلاسام دا ەسىمە انىق تۇسەر ەمەس. ويتكەنى اقىل- ەسىم تىم شىركىن-اي بولماي تۇر.
ميىم شابان، ءوڭ- الپەتىم دە سيىقسىز ءارى ەشقانداي ءبىر ونەرىم جوق بولعاندىقتان، نەندەي قىزمەت ىستەسەم دە ۇزاققا بارماي- اق جۇمىستان بوساتىلىپ وتىردىم. قايتا- قايتا جۇمىستان قۋىلىپ، كۇن كورىس مۇشكىل بولعان سوڭ، لاجسىزدان توناۋشىلىق ىستەدىم. ارينە، قاشىپ قۇتىلاتىن پالەندەي كەرەمەتىم جوق بولعان سوڭ، تەز ارادا قولدى بولىپ، سوتتالدىم.
مەن 7 جىلدىق قاماق جازاسىنا كەسىلگەن ەدىم. دەسەدە، بۇگىن 7- جىل ەمەس. مەن وزگەرۋگە بەكىپ، تۇرمەگە كىرە سالا قۇلشىنا ەڭبەكتەنىپ، اشتى تەرىممەن كۇنامدى جۋۋدى ۇيعاردىم. تۇرمە باستىعى قالايدا مۇنى بايقاعان بولار دەپ ويلايمىن. ەستۋىمشە، كەيدە قىلمىسكەرلەردى ۋاقىتىنان بۇرىن بوساتادى ەكەن، مەن بۇدان قاتتى ۇمىتتەندىم.
ءبىراق، مەن ەرەكشە كەشىرىمگە يە بولا المادىم. تۇرمە باستىعى مەنى «قاشىپ كەتۋگە ۇرىندى، نارسە-كەرەكتى قاساقانا ءبۇلدىردى، تۇرمە كۇزەتشىلەرىمەن جاڭجالداستى» دەدى دە كەرىسىنشە جازا مەرزىمىن ۇزارتىپ جىبەردى. بۇل ادەيى تىرناق استىنان كىر ىزدەگەندىك بولسا دا مەنىڭ تۇرمە باستىعى جانە تۇرمە كۇزەتشىسىمەن تايتالاسۋعا امالىم جوق ەدى.
وسىلايشا، وسى ارادا ون نەشە جىل بويى جاتتىم. دەسەدە، بۇگىن اقىرى تۇرمەدەن شىعاتىن بولدىم. مەن تۇرمە باستىعىنا:
- ۇزاق ۋاقىت كوڭىل بولگەنىڭىزگە العىس ايتامىن. بۇدان بىلاي مىندەتتى تۇردە ءجىبى ءتۇزۋ ادام بولامىن، ماعان سەنىڭىز!-دەدىم جالبىراقتاي.
- سەنەمىن. دەسەدە، سەنىڭ مىنا ارادان كەتەتىن بولعانىڭ وكىنىشتى- اق،- دەدى تۇرمە باستىعى كۇرسىنە.
ونىڭ بۇل ءسوزى وتە عاجاپ سەزىلدى. مەن سەكىلدى ەشقانداي ءبىر ارتىقشىلىعى جوق قىلمىسكەرگە نە ءۇشىن مۇنداي ءسوز ايتادى؟
مەندە دە ىشتەي ءسال الاڭداۋ بولدى. اۋىزدا ءجىبى ءتۇزۋ ادام بولامىن دەگەنمەن، مەن ءالى دە ەشقانداي ارتىقشىلىعى جوق اداممىن. بۇدان بىلاي قوعامدا تابان تىرەپ تۇرا الامىن با؟ ونىڭ ۇستىنە، قازىرگى قوعام ون جىلدىڭ الدىنداعىعا مۇلدە ۇقسامايدى ەمەس پە. بالكىم، مەن مۇلدە جان باعا الماي، امالسىزدان كونە ادەتىمە باسىپ، تاعى دا توناۋشىلىق ىستەپ، تاعى دا وسى تۇرمەگە تۇسەتىن شىعارمىن. وسىنى ويلاعاندا كوڭىلىم جابىرقاپ قالدى.
تۇرمە قاقپاسىنان وزىمە سەنىمسىز كۇيدە سىرتقا شىقتىم. بۇدان بىلاي قالاي ىستەۋىم كەرەك؟
قاقپا الدىنداعى جولدا بىرنەشە اۆتوموبيل تۇر، اۆتوموبيل ىشىندەگىلەردىڭ ءبارى ماعان قاراپ قالىپتى. بۇگىن، بالكىم، ىقپالدى ءبىر ادام تۇرمەدەن شىعاتىن بولسا كەرەك. ولاردىڭ قارسى الا شىققان ايبىندارى كەرەمەت-اق. مۇنىمەن سالىستىرعاندا، مەن...
اۆتوموبيل ىشىندەگىلەر ارت- ارتىنان كولىكتەن ءتۇسىپ، جىتىرمەلەتە باسىپ ماعان قاراي بەت الدى. مەن امالسىز ارتىما قارادىم. ءبىراق مەنەن باسقا شىققان ەشكىم دە كورىنبەيدى. اڭكى-تاڭكى بولىپ تۇرعانىمدا، بىرەۋ الدىما جەتىپ كەلىپ:
-مەن ءسىزدى كوپ توستىم، مىنا اۆتوموبيلگە شىعىڭىز،- دەدى. وزگەلەر دە اسا سىپايىگەرشىلىك تانىتىپ، تالاسا-تارماسا قۇراق ۇشىپ تۇر:
- جوق، ءبىزدىڭ اناۋ اۆتوكولىككە شىعىڭىز.
- مىناۋ ءبىزدىڭ كولىك، مىندەتتى تۇردە وسىعان شىعىڭىز.
مەن ساسقانىمنان قوس قولىمدى شايقاپ:
- قاتە تانىپ تۇرعان شىعارسىڭدار. مەن سەندەردى مۇلدە تانىمايمىن. پالەندەي ىقپالدى ادام دا ەمەسپىن. بار بولعانى ءتۇزۋ ادام بولسام دەگەن سالدىر-سالاق قاراپايىم ءبىر پەندەمىن،- دەدىم.
- ءدال سونداي بولعانى ءۇشىن ارنايى ءسىزدى قارسى الا شىعىپ وتىرمىز.
ولاردىڭ ءبارى ءوز كولىكتەرىنە شىعۋعا تالاسىپ قولىمنان سۇيرەلەدى. مەن بۇلار گازەت نەمەسە جۋرنالدىڭ تىلشىلەرى بولۋى كەرەك دەپ ويلادىم. دەسەدە، ءومىرىمنىڭ ەشقانداي ءبىر قىزىعارلىق جەرى جوق قوي. نە بولعانىن اڭعارا الماسام دا ەڭ ادەمى كولىككە شىقتىم. وسىنداي سي- قوشامەتپەن كولىككە وتىرعان قىلمىس سانالمايتىن شىعار. كولىك يەسى بۇعان اسا قۋاندى.
- كولىگىمە وتىرعانىڭىزعا كوپ العىس ايتامىن. نەندەي تالابىڭىز بولسا دا تارتىنباي ايتا بەرىڭىز...
- تاماقتانعىم كەلەدى.
- ءدال ايتتىڭىز. وندا، الدىمەن، ەۆروپاشا تاعامجايعا بارايىق. ءيا، ادەپسىزدىگىمدى كەشىرەرسىز، سىزگە جاڭا كيىم دايىنداپ قويعان ەدىم، قالاۋىڭىزدان شىعار ما ەكەن؟
ول ءتۇرلى كيىمدەردى الىپ شىعىپ كورسەتتى، ۇلكەندىگى ءارقالاي كيىمدەر بار ەكەن، ارينە، ماعان ءدال كەلەتىنى دە بار بولىپ شىقتى. جاڭا كيىمدەردى كيىپ العان سوڭ كوڭىلىم تىپتەن الاساتتى. ونىڭ تاعى نە ىستەرىن كىم ءبىلسىن.
اۆتوكولىك ءبىر ساۋلەتتى ساياجايدىڭ الدىنا كەلىپ توقتادى. مىنانداي جوعارى دارەجەلى ەۆروپاشا تاعامجايدىڭ الدىندا تۇرعانىمدا ەكى اياعىم دىرىلدەپ كەتتى. كەنەت، الگىندە تۇرمە قاقپاسى الدىندا تۇرعان وزگە اۆتوموبيلدەردىڭ دە ارتىمىزدان ىلەسە كەلگەنىن بايقادىم. ءبارى دە ماعان ىستىق ىقلاس تانىتىپ قاۋقىلداسىپ جاتىر.
- تاماقتانىپ بولعان سوڭ ءبىز ءسىزدى قىزىقتى جەرلەرگە اپارامىز.
- ەگەر كەلىسىمگە اسىعىس- ۇسىگىس قول قويا سالساڭىز، زيان شەگەتىن بولاسىز. ءبىز مىندەتتى تۇردە سىزگە ءتيىمدى شارت دايىندايمىز.
مەن ءتىپتى تاڭ قالىپ، اۆتوكولىكپەن مەنى جەتكىزگەن الگى ادامعا بۇرىلىپ:
-كەلىسىمى نە ايتىپ تۇرعان؟- دەپ سۇرادىم.
- ە، الاڭداماڭىز. مەنىمەن كەلىسىمگە كەلسەڭىز بولعانى. ءسىزدى الدامايمىن.
ونىڭ ءسوزى اقىرلاسپاي جاتىپ وزگەلەر دۋىلداپ ءىلىپ اكەتتى:
- ول الداپ قول قويعىزىپ الماقشى، بۇل وتە ادىلەتسىزدىك، ءاسىلى، اشىق مەردىگەرلىك وتكىزۋ كەرەك.
ۋ-شۋ مولايىپ، ارتى داڭعازاعا اينالدى. اۋەلى، كۋاگەر ادام دا ورتاعا شىقتى.
سوڭىنا كەلە مەن دە بۇل ءىستىڭ شىنايى بايىبىنا جەتكەندەي بولدىم. قاراعاندا، مەن تۇرمەدەگى كەزدە مىنا قوعامدا ادال كىسىگە كۇنى ءتۇسۋ ءجايتى اناعۇرلىم اۋىرلاسىپ كەتسە كەرەك.
ءجىبى ءتۇزۋ، ادال، الاياقتىق ىستەمەيتىن ادامدار بۇكىل كاسىپورىنداردىڭ جوعارى جالاقىمەن ۇسىنىس ەتەتىن نىساناسىنا اينالىپتى. بۇل شارا بارلىق جەرگە جالپىلاسىپتى دا مەنىڭ تۇرمەدەن شىعاتىنىمدى ەستىگەن سوڭ، سىرتتا كۇتىپ ءجۇرىپ، تالاسا- تارماسا ۇسىنىس ەتىپ جاتقاندارى بولسا كەرەك!؟
شىنىندا سولاي بولعان سەكىلدى. مەن مۇنىڭ الدامكوستىك ەمەس ەكەنىنە كوزىم جەتكەن سوڭ بارىپ، كوڭىلىم جاي تاپتى. دەسەدە، ازداپ اشۋىم كەلدى. ويتكەنى الگى تۇرمەنىڭ مەنى ۋاقىتىندا بوساتپاعانىن دا تۇسىنگەندەيمىن. تۇرمە باستىعى مەن تۇرمە كۇزەتشىسى استاسىپ، مەنىڭ جازا مەرزىمىمدى ۇزارتقانى بەلگىلى بولدى.
اۋدارعان - قانات جۇماش ۇلى
رەداكتورى: ارداق كامالقان قىزى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز ، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى.