ما اپاي: ىنتىماق پەن جاراسىمدىلىقتىڭ جارشىسى

جولدانعان ۋاقىتى : 2023/8/30 11:45:35

□ ما شينحۋانىڭ ۇلتتار ىنتىماعى اۋلاسىنا ەكسكۋرسيالاۋعا، ۇيرەنۋگە كەلەتىندەردىڭ سانى بارعان سايىن مولايا ءتۇستى.


□ ما شينحۋانىڭ وتباسىلىق سۋرەتى.


□ تالاي جىلداردان بەرى ما شينحۋا ءتۇرلى كاسىپپەن شۇعىلدانىپ كەلەدى.

 

□ ءتىلشىمىز جاڭ پەيچي

 
 ءدوربىلجىن اۋدانىنا بارا قالساڭىز، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ جان تەبىرەنتەرلىك كوپتەگەن حيكايالارىن ەستيسىز. بۇل جەردەن ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسقانىن، بۇل اراداعى ءاربىر ادامنىڭ ىنتىماق پەن جاراسىمدىلىقتىڭ جارشىسى ەكەندىگىن كورە الاسىز.
 
ءدوربىلجىن اۋدانىنداعى ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنىڭ ۇلگىسى ما شينحۋا وتباسىنىڭ مەيىر جەتكىزۋ   اۋلاسىندا قاقپانىڭ قارسىسىنداعى قابىرعاعا ءبىر توپتىق سۋرەت ىلىنگەن. بۇل حانزۋ ”اكەسى“ ياڭ جيچۇن، قازاق ”باۋىرى“ ەرمۇرات قىزىرقان، قازاق ”ۇلى“ ورازبەكتىڭ ما اپايدىڭ وتباسىنداعىلارمەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتى بولىپ، جۇزدەرىنەن باقىتتىڭ لەبى ەسەدى، ولار 10 نەشە جىلدان بەرى بىرگە تۇرمىس كەشىرىپ كەلەدى.
 
ما شينحۋا ۇلكەن وتباسىنىڭ تاتۋلىعى مەن ىنتىماعىنىڭ جالعاسۋ سىرى جونىندە توقتالعاندا: ”ءبىزدىڭ ۇلكەن وتباسىمىز حانزۋ، حۇيزۋ، قازاق، ۇيعۇر سىندى 4 ۇلتتان قۇرالعان. ءبىز بارلىعىمىز جۇڭحۋا ۇلتىمىز، ءبىر ءۇيلى جاندارمىز. كوپشىلىك ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارعاندا عانا تۇرمىسىمىز بارعان سايىن جاقسارا تۇسەدى“ دەيتىن بۇكپەسىز ۇردە.
 
ما شينحۋا ءدوربىلجىن اۋدانى چياۋدۇڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى ءارى ءدوربىلجىن اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قاتىناس   ساقشى ۇلكەن اترەتىنەن زەينەتكە  شىققان حالىق ساقشىسى، كوپشىلىك ونى جاقىن تارتىپ ” ما اپاي“ دەپ اتايدى. كوپ جىلدان بەرى، ول بولسا ءبىر عانا ءىس ىستەدى، ول ءبىر توپ ادامعا مەيىر جەتكىزىپ، ءبىر توپ ادامدى  سۇيىسپەنشىلىككە بولەدى.
 
ءدوربىلجىن اۋدانى كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان جەر، حانزۋ، حۇيزۋ، قازاق، ۇيعۇر، داعۇر، ورىس سياقتى 20 نەشە ۇلت بار.
 
جۋىق جىلداردان بەرى ءدوربىلجىن اۋدانى ۇلتتار ىنتىماعى،  العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى ورىن قۇرۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلەردىڭ حيكايالارىن ىشكەرىلەي اشىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاتتى.
 

” بۇل ءبىر بولماشى عانا ءىس، مۇنىڭ ەشقانداي اۋرەشىلىگى جوق“

 
بيىل 80 جاسقا كەلگەن ياڭ جيچۇن قاريا ما شينحۋانىڭ مەيىر جەتكىزۋ اۋلاسىنداعى تۇڭعىش ”تۋىسى“.  2004 -جىلى 10 -ايدا ما شينحۋا قىزمەتتەن قايتار جولىندا ءبىر قارتتىڭ جۇقا كيىممەن كوشە بويىندا جۇرەلەپ وتىرعانىن كورىپ، ۇيىنە ەرتىپ كەلەدى.
 
سۇراستىرا كەلە قارتتىڭ بالا- شاعاسى جوق ەكەنىن، جۇبايى دا ەرتە كوز جۇمعانىن، جايشىلىقتا ۇساق - تۇيەك جۇمىس ىستەپ، قوقىر-قوقسىق تەرىپ كۇنەلتەتىندىگىنەن حاباردار بولادى.  ما شينحۋا قارتقا: ” بۇدان كەيىن ءسىز بىزبەن بىرگە تۇرىڭىز، بۇل ءسىزدىڭ ءۇيىڭىز“ دەيدى ىلتيپاتپەن.
 
ءبىر جىلدان كەيىن قارتتىڭ دەنساۋلىعى سىر بەرە باستايدى. الدىمەن توسىننان جوعارى قان قىسىم پايدا بولىپ، ودان اياعى مەرتىگىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى 50 دە 60 مىڭ يۋان اقشا جۇمسايدى، بۇل اقشانى ما شينحۋا تۋىس - تۋعان، دوس - جاراندارىنان قارىزعا الادى. وزىندە عانا تۇراقتى كىرىسى بار، ونىڭ ۇستىنە وتباسىنداعى وشارلى جاندى باعۋعا تۋرا كەلەتىندىكتەن، بۇل قارىز اقشانى ول زەينەتكە شىققان كەزدە  بارىپ قايتارىپ بولادى.
 
ساۋىققاننان كەيىن، ياڭ جيچۇن قاريا ما شينحۋاعا تاعى دا اۋرەشىلىك تاۋىپ بەرۋدەن الاڭداپ، كوشىپ شىعىپ تۇرمىس كەشىرۋگە بەكىنەدى. ءدوربىلجىن قالاشىعى چياۋدۇڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى دە قارتتى ىزدەپ كەلىپ، جاسى ەگدەلەپ قالعاندىقتان، قارتتار كۇتىمحاناسىنا بارىپ كۇتىنۋگە ءناسيحاتتايدى. ما شينجۋا بۇدان دا باس تارتادى، ول:” ياڭ اكەمىز، بىزبەن  بىرگە تۇرعاننان بەرى سۇيىسپەنشىلىگىمىز تەرەڭدەپ، باۋىر باسىپ قالدىق، كوپ بولسا ءبىر كىسىنىڭ تاماعىن ارتىق ىستەيمىن، مۇنىڭ ەشقانداي اۋرەشىلىگى جوق “ دەيدى.
 
قازىرگە دەيىن ياڭ جيچۇن قارتتىڭ ما شينحۋا وتباسىندا تۇرعانىنا 20 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپ، الدەقاشان وسى وتباسىنىڭ ءبىر مۇشەسىنە اينالدى. ول كىسىنىڭ دەنساۋلىعى بارعان سايىن  جاقسارىپ قالماستان، ۇيعۇر، قازاق تىلدەرىن وزدىگىنەن ۇيرەنىپ، شاعىن اۋلادان شاتتىق ءۇنى شىعاندادى.
 
” باسپانامىز جوق ەكەنىن ەستىگەندە، ءبىر اۋىز ءۇيىن بوساتىپ بەردى“
 
ەرمۇرات قىزىرقان ما شينحۋانىڭ  شاعىن اۋلاسىنا كوشىپ كەلگەن ەكىنشى ”تۋىسى“. وسى قازاق ازامات سول كەزدەگى جاعدايدى ەسىنە العاندا  ەرىكسىز كوزىنە جاس الدى. ” 2010 -جىلى ناۋقاستانىپ قالدىم، ما اپاي اۋىر اياق ايەلىمنىڭ داعار كوتەرىپ         جۇرگەنىن كورىپ جانى اشىپ، باسپانامىز جوق ەكەنىن ەستي سالا ءبىر اۋىز ءۇيىن بوساتىپ بەردى“ دەدى ول.
 
جاتىن ورىنمەن قامداپ قالماستان، ما شينحۋا ەرمۇرات پەن جۇبايىنا مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل ۇيرەتتى. ەرمۇرات ما اپايدىڭ كومەگىندە شوفەرلىك كۋالىگىن الىپ، سۋ شاشاتىن ماشينا جۇرگىزىپ، ايىنا 3000 يۋان ەڭبەكاقى السا، جۇبايى ما شينحۋانىڭ تانىستىرۋىمەن تازالىقشى بولىپ ىستەپ، اي سايىن 2000 يۋان كىرىس كىرگىزەدى.
 
وسىلايشا، ەكەۋىنىڭ تۇرمىسى كۇننەن-كۇنگە جاقساردى. 2021 - جىلى ولار ءدوربىلجىن اۋدانىنان جاڭا ءۇي ساتىپ العان كەزدە بارىپ، ما شينحۋانىڭ اۋلاسىنان كوشىپ شىقتى. ولاردىڭ ۇلى ما اپايدىڭ اۋلاسىندا ەسەيىپ، 11 جاسقا شىقتى.
 

” ما شەشەي بولماسا، بۇگىنگى كۇنىم بولماس ەدى“

 
ورازبەك ما شينحۋانىڭ مەيىر جەتكىزۋ شاعىن اۋلاسىنا كوشىپ كەلگەن ءۇشىنشى ” تۋىسى“. سول كەز ورازبەكتىڭ ومىرىندەگى ەڭ سۇرەڭسىز كەزدەرى ەدى، جاستايىنان اناسىنان   ايرىلىپ، اكەسى شىرعالاڭنان قايتىس بولعان، ونىڭ ۇستىنە مال شارۋاشىلىق رايونىندا تۇراتىن اپايى ناۋقاستانىپ   قالعاندىقتان، وعان مۇلدە قارايلاسا المايتىن، سونىمەن ول وقۋدان قول ءۇزۋ ويىنا كەلەدى.
 
ما شينحۋا ورازبەكتى ەرتىپ  دۇكەننەن تۇرمىستىق بۇيىمدار ساتىپ الىپ بەرىپ، قايتادان مەكتەبىنە جەتكىزىپ قوياتىن، اپتا سوڭىندا نەمەسە مەرەكە- مەيرامداردا ونى ۇيىنە الىپ قايتاتىن. ول تاعى قارجى شىعارىپ ونىڭ ورتالاۋ مەكتەپتى، كاسىپتىك تەحنيكالىق مەكتەپتى تاۋىسۋىنا كومەكتەستى.
 
وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن ورازبەك باسىندا كومەكشى ساقشى بولىپ ىستەگەن، كەيىن كەلە ەمتيحاننان ءوتىپ، بيڭتۋان 9 -شى 165 -تۋانىنىڭ رەسمي جۇمىسشىسى بولدى.
 
” ما شەشەي بولماعاندا، مەنىڭ بۇگىنگى كۇنىم بولماس ەدى“ دەيدى ورازبەك.
 
بۇگىنگى كۇندە ما شينحۋانىڭ تاربيەسىندە الەۋمەتتىك اۋماقتا ىستەيتىن ۇلى جاۋلان قارتتارعا قامقورشى بولىپ، جاقىندارىنا قارايلاسىپ، تۇتقيىل اۋرىپ قايتىس بولعان ءبىر قارتتىڭ جەرلەۋ جۇمىستارىن ىرىقتىلىقپەن ىڭعايلاسا؛ مەكتەپتە مۇعالىم بولىپ ىستەيتىن كەلىنى جاينا وتباسىندا قيىنشىلىعى بار وقۋشىلارعا قامقورلىق جاساپ، ءوزى   اقشا شىعارىپ تۇرمىسىندا قيىنشىلىعى بار وقۋشىلاردان حال سۇرادى؛ ونىڭ    كورشىسى لي يۇييىڭ ىرىقتىلىقپەن   كورشىسىنىڭ ءۇي سالۋىنا كومەكتەستى.
 
2020 -جىلى ما اپاي زەينەتكە شىقسا دا جالعاستى رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ءۇيىنىڭ 30 شارشى مەترلىك ءبىر بولمەسىن ”جاڭا ءداۋىر وركەنيەتىن امالياتتا ايگىلەۋ ءتۇيىنى“، ”وتباسى پارتيا مەكتەبى“ ەتىپ قۇرىپ، شاعىن  اۋلاسىن تۇرعىنداردىڭ ءبىلىم ۇيرەنىپ، ءجون - جوسىن ۇعىناتىن رۋحاني  مەكەنىنە اينالدىردى. مەيىر جەتكىزۋ شاعىن اۋلاسى شينجياڭعا كومەكتەسۋ قارجىسىنىڭ كومەگىندە ”ما شينحۋا  ۇلتتار ىنتىماعى اۋلاسى“ بولىپ وزگەرتىلىپ، بىلتىر 4 -ايدىڭ 1 -كۇنى رەسمي اشىلعاننان بەرى 20 مىڭنان استام ەكسكۋرسيالاۋشىنى قابىلدادى.
 
”لەي فىڭ رۋحىنا مۇراگەرلىك ەتۋ تاربيە بازاسى“، ”جاستار مەن  وسپىرىمدەر تاربيە بازاسى“، ”ۇلتتار  ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيە بازاسى“،  ”جەلەكتىلەر تاربيە بازاسى“... ما شينحۋانىڭ شاعىن اۋلاسىنىڭ قاقپاسىنا 10 نەشە ماڭدايشالىق ىلىنگەن.
 
”قاقپاداعى ماڭدايشالىق قانشالىق كوپ بولسا، ارقالايتىن جاۋاپكەرشىلىك پەن مىندەت تە سونشالىق اۋىرلاي تۇسەدى ەكەن. بارلىق ادام شۇعىلاسىن شاشىپ، مەيىرىن توكسە ۇلتتار ىنتىماعى گۇلى ءتىپتى دە قۇلپىرا تۇسەدى“ دەدى ما شينحۋا نىق سەنىممەن.



رەداكتورى : اراي ەركىن قىزى
 
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مىسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى