جەرگىلىكتى ۋاقىت 11 - ايدىڭ 15 - كۇنى 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ 17 - رەتكى باسشىلار ءماجىلىسى يندونەزيانىڭ بالي ارالىندا وتكىزىلدى. مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ قاتىناستى ءارى «ءداۋىر سايىسىن بىرگە قارسى الىپ، كوركەم بولاشاقتى بىرگە قۇرايىق» دەگەن تاقىرىپتا ماڭىزدى ءسوز سويلەدى.

　　□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى جۇي پىڭ تۇسىرگەن
 

 

شي جينپيڭ 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ 17 - رەتكى باسشىلار ماجىلىسىنە قاتىناستى ءارى ماڭىزدى ءسوز سويلەدى

　　شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 11 - ايدىڭ 15 - كۇنى يندونەزيانىڭ بالي ارالىنان بەرگەن حابارى (تىلشىلەر ليۋ حۋا، يۇي چيانلياڭ). جەرگىلىكتى ۋاقىت 11 - ايدىڭ 15 - كۇنى 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ 17 - رەتكى باسشىلار ءماجىلىسى يندونەزيانىڭ بالي ارالىندا وتكىزىلدى. مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ قاتىناستى ءارى «ءداۋىر سايىسىن بىرگە قارسى الىپ، كوركەم بولاشاقتى بىرگە قۇرايىق» دەگەن تاقىرىپتا ماڭىزدى ءسوز سويلەدى.
 

　　شي جينپيڭ سوزىندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: بۇگىنگى تاڭداعى دۇنيە ءجۇزى 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىستى باستان كەشىرۋدە، بۇل دۇنيە جۇزىلىك وزگەرىس، داۋىرلىك وزگەرىس، تاريحي وزگەرىس. قازىرگى ۋاقىتتا جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى قايتالانىپ، كەيىنگە سوزىلۋدا، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ دارمەنسىزدىگى اناعۇرلىم كورنەكتىلەنۋدە، وڭىرلىك ساياسي جاعداي شيەلەنىسۋدە، الەمدىك باسقارۋدا اۋىر جەتەرسىزدىكتەر تۋىلۋدا، استىق جانە ەنەرگيا سياقتىلاردا كوپ ءتۇرلى داعدارىستار قاباتتاسىپ، ادامزات دامۋى ەلەۋلى سايىستارعا ءدوپ كەلۋدە. ءار ەل ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا تانىمىن ورناتىپ، بەيبىتشىلىكتى، دامۋدى، سەلبەستىكتى، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋدى دارىپتەپ، بولشەكتەنگەنشە ىنتىماقتاسىپ، قارسىلاسقانشا سەلبەسىپ، قاقپايلاعانشا سيىسىمدى بولىپ، ”دۇنيە جۇزىنە نە بولدى، ءبىز نە ىستەۋىمىز كەرەك“ دەگەن وسى داۋىرلىك تاقىرىپتى بىرگە شەشىپ، قيىن وتكەلدەن بىرگە ءوتىپ، بولاشاقتى بىرگە اشۋى كەرەك.
 

　　شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: 20 ەل توبى مۇشەلەرى تۇگەلدەي دۇنيە جۇزىندەگى جانە وڭىردەگى ءىرى ەلدەر، ءىرى ەلدىك جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى ايگىلەپ، ونەگەلىك رولدارىن ساۋلەلەندىرىپ، ءار ەلدىڭ دامۋىن كوزدەۋى، ادامزاتتىڭ قۇت - ىرىسىن كوزدەۋى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ العا باسۋىن كوزدەۋى كەرەك.
 

　　ءبىز اناعۇرلىم سيىسىمدى الەمدىك دامۋدى ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ىنتىماق − كۇش، بولشەكتەنۋدەن شىعار جول جوق. ءبىز ورتاق جەر شارى قىستاعىندا جاساپ جاتىرمىز، ءتۇرلى حاۋىپ - قاتەر، سايىستار الدىندا قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋىمىز كەرەك. يدەولوگيا ارقىلى شەك - شەكارا بەلگىلەپ، توپشىلدىق ساياسيمەن اينالىسۋ جانە توپقا ءبولىنىپ قارسىلاسۋ تەك دۇنيە ءجۇزىن بولشەكتەپ، الەمنىڭ دامۋى مەن ادامزاتتىڭ العا باسۋىنا بوگەت بولادى. ادامزات وركەنيەتى الدەقاشان 21 - عاسىرعا قادام تاستادى، قىرعي قاباقتىق وي جەلىسىنىڭ الدەقاشان داۋرەنى ءوتتى. ءبىز قول ۇستاسا قۇلشىنىپ، سەلبەسىپ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋدىڭ جاڭا ءورىسىن اشۋىمىز كەرەك. ءار ەل ءبىر - بىرىنە قۇرمەت ەتىپ، پارىقتاردى ساقتاپ ورتاقتىققا ۇمتىلىپ، بەيبىت قاتار تۇرىپ، اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋى، كورشىسىنە زيان جەتكىزىپ، ”شاعىن اۋلاسىنا بيىك داۋال“ سوعىپ، وزگەلەردى قاقپايلايتىن توماعا تۇيىق ”شاعىن شەڭبەرمەن“ اينالسپاۋى كەرەك. 20 ەل توبى ىنتىماقتاسۋ، سەلبەسۋ اۋەلگى ماقساتىنان جازباي، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ رۋحىن جالعاستىرىپ، كەڭەسىپ ءبىر اۋىزدىلىققا كەلۋ پرينسيبىنە تاباندى بولۋى كەرەك. بولشەكتەنۋ، قارسىلاسۋ ءارقانداي ءبىر جاقتىڭ مۇددەسىنە ۇيلەسپەيدى، ىنتىماقتاسىپ، بىرگە ءومىر ءسۇرۋ عانا دۇرىس تاڭداۋ.
 

　　ءبىز اناعۇرلىم جالپىعا ءتيىمدى الەمدىك دامۋدى ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ءار ەل بىرگە دامىعاندا عانا ناعىز دامۋ بولادى. دۇنيە ءجۇزىنىڭ گۇلدەنۋى مەن ورنىقتىلىعى كەدەيلەر بارعان سايىن كەدەيلەسەتىن، بايلار بارعان سايىن بايي تۇسەتىن نەگىزدە قۇرىلمايدى، ءاربىر ەلدىڭ تاماشا تۇرمىس كەشىرگىسى كەلەدى، وسىزامانداندىرۋ قايسى ءبىر ەلدىڭ ەرەكشە ۇقىعى ەمەس. الدا جۇرگەن مەملەكەتتەر شىن پەيىلىمەن وزگە ەلدەردىڭ دامۋىنا كومەكتەسۋى، اناعۇرلىم كوپ الەمدىك الەۋمەتتىك ءونىم ازىرلەۋى كەرەك. ءىرى ەلدەردە ءىرى ەلدىك جاۋاپكەرشىلىك بولۋى، بارلىعى الەمنىڭ دامۋ ىستەرىنە زەيىندەرىن جۇمساپ، كۇش سالۋى كەرەك. جۇڭگو جاق الەمدىك دامۋ باستاماسىن العا قويىپ، الەمدىك دامۋ جانە وڭتۇستىك - وڭتۇستىك سەلبەستىگى قورىن قۇرىپ، جۇڭگو − بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى بەيبىتشىلىك جانە دامۋ قورىنا ۇسىنىلىمدى ارتتىرىپ، 100 نەشە مەملەكەتپەن جانە حالىقارالىق ۇيىممەن بىرگە وسى باستامانى ىلگەرىلەتىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبىن تياناقتاندىرۋعا تىڭ دەمەۋشى كۇش بەرەدى.
 

　　ءبىز اناعۇرلىم سەرپىمدى الەمدىك دامۋدى ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋى قارسى جەلگە تاپ بولىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى قۇلدىراۋ حاۋپىنە ءدوپ كەلدى، كوپشىلىكتىڭ بارلىعىنىڭ كۇن كورىسى وڭاي بولىپ تۇرعانى جوق، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەر الدىمەن سوققىعا ۇشىراۋدا. ءبىز دامۋ ماسەلەسىنە بۇرىنعى ءارقانداي كەزدەگىدەن دە اناعۇرلىم ءمان بەرۋىمىز كەرەك. الەمدىك ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن ورناتىپ، دامۋدى الدىمەن ويلاستىرۋعا، حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولىپ، قاشاندا وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ قيىنشىلىعىن ويلاستىرىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ىستەرىنە قارايلاسۋىمىز كەرەك. جۇڭگو جاق افريكا ەلدەرى وداعىنىڭ 20 ەل توبىنا قوسىلۋىن قولدايدى. ءارقايسى جاقتار ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، الەمدىك اقشانىڭ قۇنسىزدانۋىن تەجەپ، جۇيەلىك ەكونوميكا، فينانس حاۋىپ - قاتەرىن سەيىلتۋى، اسىرەسە، دامىعان ەكونوميكالىق تۇلعالار اقشا ساياساتىن رەتتەۋدىڭ ۇنامسىز سىرتقا كەڭەيۋ اسەرىن ازايتۋى كەرەك. حالىقارالىق فينانس قۇرىلىمدارى مەن ساۋدا الاشاق يەلەرى وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ نەگىزگى الاشاق يەسى رەتىندە، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ قارىزىن ازايتۋ، قارىز قايتارۋ ۋاقىتىن كەشەۋىلدەتۋ ارەكەتىنە ات سالىسۋى ءتيىس. جۇڭگو جاق 20 ەل توبىنىڭ قارىز قايتارۋ ۋاقىتىن كەشەۋىلدەتۋ باستاماسىن جاپپاي تياناقتاندىردى، قايتارۋ ۋاقىتىن كەشەۋىلدەتكەن قارىزىنىڭ جالپى سوماسى 20 ەل توبى مۇشەلەرىنىڭ ىشىندە ەڭ كوبى بولىپ، قاتىستى وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ قيىن وتكەلدەن وتۋىنە قولداۋ كورسەتتى.
 

　　ءبىز دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىن وزەك ەتكەن كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن ۇزدىكسىز قورعاپ، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ رەفورماسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، ساۋدا مەن قارجى قوسۋدىڭ ەركىندەسۋىن، قولايلىلاسۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. جۇڭگو جاق سيفرلى جاڭالىق اشۋ سەلبەستىك ارەكەتى جوسپارىن العا قويدى، ءارقايسى جاقتارمەن بىرگە اشىق، ءادىل، كەمسىتپەيتىن سيفرلى ەكونوميكانى دامىتۋ ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، وڭتۇستىك - سولتۇستىك ەلدەرى اراسىنداعى سيفر جىلعاسىن كىشىرەيتۋدى كۇتەدى. كليمات وزگەرىسىنىڭ سايىستارىنا توتەپ بەرۋدە، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋعا قاراي ويىسۋدا، ءسوز جوق، ورتاق، ءبىراق پارىقتى جاۋاپكەرشىلىك پرينسيبىن ۇستانىپ، قارجى، تەحنيكا، قابىلەت قۇرىلىسى سياقتى جاقتاردا وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرگە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. شىرىكتەسۋگە نولدىك توزىمدىلىك كورسەتۋگە تاباندى بولىپ، قاشقانداردى قۋعىنداۋ، ارام اقشانى قايتارىپ اكەلۋ سىندى حالىقارالىق سەلبەستىكتى كۇشەيتۋ كەرەك.
 

　　شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: استىق، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگى − الەمدىك دامۋ سالاسىنداعى ەڭ كوكەي تەستى سايىس. قازىرگى ۋاقىتتا داعدارىستىڭ ءتۇپ قاينارى ءوندىرۋ مەن قاجەتسىنۋ ماسەلەسى ەمەس، قايتا قامداۋ تىزبەگىنەن ماسەلە شىقتى، حالىقارالىق سەلبەستىك كەدەرگىگە ۇشىرادى. شەشۋدىڭ جولى بازاردى باقىلاۋ - باسقارۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، مول تاۋارلار سەلبەستىك، سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن ورناتىپ، اشىق، ورنىقتى، باياندى مول تاۋارلار بازارىن قۇرىپ، قامداۋ تىزبەگىن بىرگە ىركىلىسسىزدەندىرىپ، بازار باعاسىن ورنىقتىرۋدا. استىق، ەنەرگيا ماسەلەسىن ساياسيلاندىرۋعا، قۇرالداندىرۋعا، قارۋلاندىرۋعا باتىل قارسى تۇرىپ، سىڭار جاقتى جازا شاراسىن الىپ تاستاپ، قاتىستى عىلىم - تەحنيكا سەلبەستىگى شەكتەۋىن كۇشىنەن قالدىرۋ كەرەك. 20 ەل توبى ءوندىرىس، ساتىپ الۋ - ساقتاۋ، قارجى، تەحنيكا سياقتى جاقتاردا وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرگە قاجەتتى قولداۋ كورسەتۋى ءتيىس. جۇڭگو جاق 20 ەل توبىندا حالىقارالىق استىق حاۋىپسىزدىگى سەلبەستىك باستاماسىن العا قويدى، ءارقايسى جاقتارمەن سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋدى ءۇمىت ەتەدى.
 

　　شي جينپيڭ سوڭىندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى جۋىقتا مەملەكەتتىك 20 - قۇرىلتايىن اشىپ، جۇڭگونىڭ الداعى 5 جىلداعى، اۋەلى، ونان دا ۇزاق مەزگىلدەگى پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرى دامۋىنىڭ نىسانا - مىندەتتەرىن جانە كەلەلى باعىت - ساياساتتارىن جوسپارلادى. جۇڭگو بۇلجىماستان بەيبىت دامۋ جولىمەن ءجۇرىپ، بۇلجىماستان رەفورمانى تەرەڭدەتىپ، ەسىك اشۋدى كەڭەيتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن بۇلجىماستان جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى جاپپاي ىلگەرىلەتەدى. ۇزدىكسىز وسىزاماندانۋعا بەت العان جۇڭگونىڭ دۇنيە ءجۇزىن اناعۇرلىم كوپ ورايمەن قامداپ، حالىقارالىق سەلبەستىككە اناعۇرلىم قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش ۇستەپ، بۇكىل ادامزاتتىڭ العا باسۋىنا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوساتىندىعى داۋسىز!
 

　　ۋاڭ ي، حى ليفىڭ قاتارلىلار جوعارىداعى قيمىلعا قاتىناستى.
 

جاۋاپتى رەداكتور : نۇربولات قابىل

 

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردىڭ مەنشىك ۇقىعى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى اقپارات كەڭسەسىنە ءتان، جاريالانعان مازمۇنداردى سىلتەمەسىز كوشىرۋگە بولمايدى. كوشىرىپ پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، «تيانشان تورى » الىنعانى انىق ەسكەرتىلۋى ءتيىس، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگى قۋزاستىرىلادى.