جاقىننان بەرى گۋاڭدۇڭ ولكەسىندەگى بىرەۋدىڭ 27 ميلليون يۋاننان استام اقشاسى قاس-قاعىم ساتتە ەسەباتىنان عايىپ بولۋى،ىلە -شالا ايگىلى كينو شولپانى تاڭ ۋيدىڭ 200 مىڭ يۋاننان استام اقشاسىنان ايىرىلۋى،13-قاڭتاردا ۋنجوۋداعى ءبىر جۇمىسكەر ءناسيحاتقا قۇلاق اسپاي، الدامشىلارعا اقشا جوتكەمەكشى بولعاندا بانكە قىزمەتكەرلەرى لاجىسىزدان توكتى توقتاتۋى سىندى حابارلار قارشا بورادى. بۇل ارادا الدامشىلار نەندەي سيقىرلى تاسىلدەن پايدالانىپ وتىر؟كەلتە حات الدامشىلىق دەلوسىنىڭ ورشۋىنە كىمدەر جاعداي جاراتىپ بەرىپ وتىر؟ەندەشە تومەندەگى حابارلارعا نازار سالايىق.
-رەداكتوردان
الدامشىلىق دەلوسى 3 جىلدا 20 ەسە كوبەيدى
شىنياڭ قالاسىنداعى 74 جاستاعى ءبىر قارت 6-قاڭتاردا ءوزىن سوت مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرىمىن دەپ تانىستىرعان بەيساۋات بىرەۋدىڭ تەلەفونىن قابىلدايدى. الگى ادام تەلەفوندا: « ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋ كارتۋچكاڭىز ارقىلى ۋلى شەگىمدىك اتكەزشىلەرىنە ءدارى-دارمەك ساتىپ اپەرۋدەن تىس، ولاردىڭ اقشا جۋۋىنا كومەكتەسكەنسىز، ەندى امانات اقشاڭىزدى تەز ارادا ‹ مەملەكەتتىڭ حاۋىپسىز ەسەباتىنا› جوتكەۋىڭىز كەرەك » دەيدى. مۇنى ەستىگەن قارت امانات اقشاسىن جوتكەمەكشى بولىپ، دەرەۋ جۇڭگو ونەركاسىپ بانكەسىنىڭ شىنياڭداعى حۋاڭحى تارماق بانكەسىنە بارادى.
بانكە قىزمەتكەرلەرى مۇنىڭ الدامشىلىق ەكەنىن قايتا -قايتا تۇسىندىرسە دە، الگى قارت نانباعاندىقتان، شاراسىزدان تيجاراتىن توقتاتادى. الايدا، الگى قارت كەلەسى كۇنى تاعى ءبىر بانكەگە بارىپ، 40 مىڭ يۋان اقشاسىن تۇگىن قالدىرماي باسقا ەسەباتقا جوتكەپ وتەدى.
نەگىزگى ساتىدا ىستەيتىن ءمالىم قوعام حاۋىپسىزدىگى ساقشىسى: « بۇل قازىرگى كەزدە كوپ تارالعان ءارى اۋىر زيان تۋدىراتىن تيۆتىك الدامشىلىق دەلوسى. قىلمىستى ەلەمەنتتەر مەملەكەت ورگاندارىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ بەينەسىنە ەنىپ، شىلعي وتىرىك سىلتاۋلاردى ايتۋ ارقىلى زابىرلەنۋشىنى ۇرەيلەندىرىپ، اقشاسىن ايتىلمىس ‹مەملەكەتتىڭ حاۋىپسىز ەسەباتىنا › جوتكەتكەننەن كەيىن شىعارىپ الادى » دەدى.
جاقىنعى جىلداردان بەرى حابارلاسۋ جانە توراپ تەحنيكاسىنىڭ جەدەل دامۋىنا بايلانىستى، الدامشىلىق ءتاسىلى دە جاڭالانىپ، سانى دا كۇرت ارتا ءتۇستى.
جۇڭگو حالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى ۋنيۆەرسيتەتى توراپ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ ينيستيتۋتىنىڭ باستىعى ما ديڭ: « قوعام حاۋىپسىزدىگى تاراۋلارىنىڭ ساندى مالىمەتىنە نەگىزدەلگەندە، 2009-جىلى مەملەكەت بويىنشا توراپ الدامشىلىق قىلمىسى دەلوسى 8 مىڭ 300 رەت تۋىلىپ، ەكونوميكالىق زيان 2 ميلليون يۋانعا جەتسە؛ 2012-جىلعا كەلگەندە بۇل تۇردەگى دەلو 170 مىڭ رەت تۋىنداپ، ەكونوميكالىق زيان 8 ميلليارد يۋاننان استى » دەدى.
ءمالىم قوعام حاۋىپسىزدىگى حالىق ساقشىسىنىڭ تانىستىرۋىنشا، كەزەكتە كەلتە حات الدامشىلىعىنىڭ وزگەشەلىگى مىنا جاقتاردان ايگىلەنەدى ەكەن:
ءبىرىنشى، قىلمىستى ەلەمەنتتەر باستان-اياق بوي كورسەتپەي، دەلونىڭ تۇتاس بارىسىن ۆيرتۋال ورتادا جۇرگىزىپ، تەلەفون، كەلتە حات نەمەسە توراپ سياقتىلاردان پايدالانىپ، الداۋ، ۇرەيلەندىرۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى بانكە تورابىنان اقشا جوتكەتەدى نەمەسە بانكە قىزمەتكەرى بەينەسىنە ەنىپ، جەكەلەردىڭ امانات كارتۋچكاسىنىڭ قۇپيا سيفرىن الداپ الىپ، اقشاسىن جوتكەپ اكەتەدى.
ەكىنشى، قىلمىستى ەلەمەنتتەر ءنومىر ۇرلاۋ جۇمساق بولشەگى، زاڭسىز ءنومىر وزگەرتۋ جۇمساق بولشەگى جانە توراپ ارقىلى تەلەفون جالعاۋ سياقتى تەحنيكالاردان پايدالانىپ، قالاعان نومىرگە يە بولا الادى. مۇنىڭ ينتەلەگەنتتىك ورەسى مەن يلاندىرۋ قۋاتى اسا جوعارى بولادى.
ءۇشىنشى، ارناۋلى ادام الدامشىلىق توراپ تەكشەسىنە، ارناۋلى ادام تەلەفوندا تىلدەسۋگە جانە توپتىق كەلتە حات جولداۋعا، ارناۋلى ادام اقشا الۋعا جاۋاپتى بولىپ، قىزمەت ءبولىسى ايقىن بولعان الدامشىلىق تىزبەگىن قالىپتاستىرعان.
ءتورتىنشى، مەملەكەت اتتاعان الدامشىلار توبى جۇڭگولىقتاردىڭ اتىمەن توراپ تەكشەسىن قۇرىپ، شەكارا اتتاعان قىزمەت وتەۋ جابدىعىن ورناتىپ، الدامشىلىقتىڭ تۇتاس بارىسىن ۆيرتۋال اينالىمعا ءتۇسىرىپ، جاسىرىن توراپ لەنياسى ارقىلى اقشانى شەتەلگە جوتكەپ اكەتەدى.
رەداكتورى : پارزانا عادىلبەك قىزى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز ، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى.