□ ءتىلشىمىز جاڭ ياڭ
سامايىن قىراۋ شالعان، قارا تورى ازامات قولىنا قايشىسىن الىپ، جەمىس ورمانىندا تىنىم تاپپاي جۇمىس ىستەپ ءجۇر، بۇل لياۋنيڭ ولكەلىك اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى تارباعاتاي بولىمشەسىنىڭ عىلىم ـ تەحنيكا ارقىلى شينجياڭعا كومەكتەسۋ قىزمەتكەرى شيڭ ۋيجيە ەدى. شيڭ ۋيجيە تۋرالى ءسوز بولسا بولدى قىزمەتتەستەرى: ”لاۋ شيڭ جەمىس ورمانىنىڭ’التىن قايشىسى‘، ونىڭ بۇتاۋىنىڭ ارقاسىندا ءتۇرلى جەمىس اعاشتارى مول جەمىس بەرىپ كەلەدى“ دەدى.
1996- جىلى شيڭ ۋيجيە لياۋنيڭ ولكەلىك جەمىس اعاشتارى عىلمي زەرتتەۋ ورنى بازاسى كەڭسەسىندە قىزمەت ىستەپ، ”انشان ءۇستىرتتى وڭىرىنە جەمىس اعاشتارىنىڭ ساپالى جاڭا سورتىن ەنگىزۋ جانە ودان ۇلگى كورسەتۋ“ نىسانىن ۇستىنە الادى. 2001 - جىلدان كەيىن نەگىزىنەن جەمىس اعاشتارى عىلىم - تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋ قىزمەتىمەن شۇعىلدانعان.
2019 -جىلى شيڭ ۋيجيە لياۋنيڭ ولكەلىك اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى تارباعاتاي بولىمشەسىنىڭ عىلىم ـ تەحنيكا ارقىلى شينجياڭعا كومەكتەسۋ قىزمەتىن باستادى، ول : ”باسقالاردىڭ تارباعاتايدىڭ اسپانى كوكپەڭبەك، گۇلمەن كومكەرىلگەن ءوڭىر دەگەنىن ۇنەمى ەستىپ، وسى كورىكتى ايماقتى ءوز كوزىممەن كورۋدى ارماندايتىنمىن. بۇل كۇندە ول ارمانىم ورىندالدى، ەندى وسىناۋ توپىراققا عىلىم - تەحنيكانىڭ تۇقىمىن ءسىڭىرۋىم كەرەك“ دەدى.
”اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم ـ تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋعا سۇيەنگەندە عانا، اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىس تاسىلىنە بۇرىلىس جاساپ، كاسىپ قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋعا بولادى“ دەگەن شيڭ ۋيجيە اۋىز جۇزىندە ايتىپ قانا قويماي، امالياتقا اينالدىرىپ كەلەدى.
لياۋنيڭ ولكەلىك اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ تارباعاتاي بولىمشەسىنە العاش كەلگەندە، شيڭ ۋيجيە سولتۇستىك شينجياڭ رايونىنىڭ كۇن نۇرى كۇشتى، تەمپەراتۋرا پارقى زور بولۋ سياقتى ەرەكشەلىكتەرىنە باعىتتاي وتىرىپ الحور، ورىك، شاپتول سياقتى جەمىس اعاشتارىن ەگۋ تەحنيكاسىن زەرتتەپ، لياۋنيڭ ولكەلىك اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى جەمىس اعاشتارى زەرتتەۋ ورنىنان الما، الحور، ورىك، شاپتول، المۇرت، ءجۇزىم سياقتى 6 اعاش ءتۇرىنىڭ 23 سورتىن ەنگىزىپ، لياۋنيڭ -تارباعاتاي اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم ـ تەحنيكاسىنان ۇلگى كورسەتۋ بازاسىنا جانە 12 پارنيكتەگى جەمىس اعاشتارى وزەكتى تاجىريبە ۇلگى رايونىنا ەكتى.
سونىمەن بىرگە، شيڭ ۋيجيە وسى جەمىس تۇرلەرى مەن ەگۋ تەحنيكاسىن تارباعاتايداعى”3 قالا ، 4 اۋدانعا“، بيڭتۋان 9 ـ شى، 8 ـ شى سياقتى جەرلەرگە جالپىلاستىرىپ، جالپىلاستىرعان جەر اۋماعى 7000 مۋدان استى.
2021 - جىلى كوكتەمگى سۋىق اعىسقا قارسى تۇرۋدا، شيڭ ۋيجيەنىڭ دەن قويا باسقارىپ، عىلمي باپتاپ، دالمە ـءدال تىڭايتقىش بەرۋىندە، باقتى بازاسىنىڭ وزەكتى ۇلگى رايونىنداعى ورىكتىڭ جاڭا سورتى ”گوجىشياننىڭ“ باسىم كوبى جەمىس بەردى. ءتۇسى قىپ ـ قىزىل، ءداندى، ساپالى ورىكتىڭ حوش ءيىسى اڭقىپ، باعبانداردى وزىنە باۋرادى.
سول جىلى 7-ايدا ايماقتىق اۋىل شارۋاشىلىق عىلىمىن زەرتتەۋ ورنى جەمىس اعاشتارىنىڭ جاڭا سورتى مەن تەحنيكاسىن كورسەتۋ ناق مايدان جيىنىن اشتى، جيىنعا قاتىناسقاندار الحوردان ءدام تاتقاننان كەيىن: ”عىلمي جولمەن ەگىلگەن الحوردىڭ قانت قۇرامى مول ،ءدامى ءتىل ۇيىرەدى ەكەن، مۇنداي جاقسى سورتتى تارباعاتايدا جالپىلاستىرۋ باعبانداردىڭ اۋقاتتانۋداعى اسىلى بولار“ دەپ القاستى.
شيڭ ۋيجيە جەمىس اعاشتارىنداعى دەرت - دەربەزدىڭ الدىن الۋ جانە ساقتانۋدىڭ دا مايتالمانى. تارباعاتايدا ساقتانۋ جانە ەمدەۋ ءبىرشاما قيىن بولعان المانىڭ قارا جۇلدىز دەرتى، الما كوبەلەگى سياقتى دەرت -دەربەزدەر مەن زياندى جاندىكتەرگە قاراتا، ول كوپ ماتەريالدار كورىپ، جاسىل، زالالسىز ءدارى -دارمەكتەر ارقىلى دەرت - دەربەزدەن ساقتاندى جانە ەمدەدى ءارى شاۋەشەك قالاسى مەن شيحۋ قالاسىنداعى 5 كونە جەمىس باقشاسىن نەگىز ەتىپ، بۇتاۋ، جەرگە تىڭايتقىش بەرۋ، سۋدى باسقارۋ سياقتى تەحنيكالىق شارالاردى وزگەرتىپ، ءبىرشاما جاقسى ەكونوميكالىق ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى.
شيحۋ قالاسى گانحىزى قالاشىعىنىڭ باعبانى جاۋ جىگاڭ شيڭ ۋيجيەنىڭ كومەگىندە عىلىم ـ تەحنيكا ارقىلى شارۋالاردى اۋقاتتاندىرۋدىڭ يگىلىگىن كورگەندەردىڭ ءبىرى.
جاۋ جىگاڭ 10 مۋ جەردەگى قالتقىدا شاپتول اعاشىن ەگىپ، جەمىس تەرۋ -ءۇزۋ باقشاسىن قۇرماق بولادى، الايدا شاپتول اعاشىنىڭ گۇل اشىپ، ءتۇيىن الۋى ويداعىداي بولماي، جەمىسى ۇساقتاپ، دەرت - دەربەز ءتۇسىپ، ەكونوميكالىق ونىمدىلىگى جاقسى بولمايدى.
2020- جىلى شيڭ ۋيجيە جاۋ جىگاڭنىڭ جەمىس باقشاسىنا تالاي رەت بارىپ، شاپتول اعاشىن بۇتاۋ، جەرگە تىڭايتقىش، سۋ بەرۋ جانە دەرت -دەربەزدەن ساقتانۋ ـ تىزگىندەۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى ءارى شاپتول اعاشىن باپتاۋدىڭ ۇرىمتال كەزەڭدەرىندە كەسكىننەن كورسەتىپ ۇيرەتتى.
2021 - جىلى جاۋ جىگاڭنىڭ شاپتول اعاشى جاقسى ءتۇيىن الىپ، دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەردەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋى دە ويداعىداي بولىپ، جىلدىق كىرىسى 18 مىڭ يۋانعا جەتتى. جاۋ جىگاڭ: ”شيڭ مامان عىلمي جولمەن ەگۋدى ءوز قولىمەن ۇيرەتكەنىنە راقىمەت، شاپتولدان جىلدان ـ جىلعا مول ءونىم الاتىندىعىما كامىل سەنەمىن ، كەلەر جىلى ەگۋ كولەمىن جالعاستى كەڭەيتەمىن“ دەدى.
تارباعاتايعا كومەككە كەلگەن 4 جىلدان بەرى شيڭ ۋيجيە باعباندارعا 800 ادام ـ رەت جەتەكشىلىك ەتىپ ، 6 مايدان ساباق ءوتىپ، 500 ادام ـ رەتتەن استام شوعىرلى ساباق بەرىپ، از ۇلتتاردان 5 جەمىس اعاشى عىلىم ـ تەحنيكا قىزمەتكەرىن تاربيەلەپ، ايماقتىق پارتكومنىڭ ماداقتاۋىنا يە بولدى.
رەداكتورى : ارداق كامالقان قىزى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مىسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى