لاۋشى
جيناننىڭ التىن كۇزى ءسىزدى پويەزيانىڭ سىرلى جولدارىنا جەتەلەپ، كوز الدىڭىزعا بايىرعى جۇڭگونىڭ كونە قالاسىن، مۇلگىپ تۇرعان قىزىل سارايىن، تار سوقپاق، تاستاق جولدارىن، كەڭ دە قالىڭ ەتىپ قالانعان تاس قورعاندارىن، قالانى اينالىپ اعىپ جاتقان وزەن جىلعاسىن، كولەڭكەسى توڭكەرىلىپ سۋعا تۇسكەن تاۋ سىلەمىن، جاس بۇلاقتىڭ جاعاسىندا جۇرەلەپ وتىرعان قىزىل مەشپەت، جاسىل سىمدى بۇلا قىزدى اكەلەدى، مىنە، بۇل جينان. ەگەر كوز الدىڭىزعا بۇل سۋرەتتەر كەلمەسە، ءبارى قۇر قيال بولعانى، ول ءۇشىن ات باسىن جينانعا بۇرىڭىز.
بۇل اراعا كۇزدە كەلىڭىز. مۇنداعى قالا، وزەن-كول، بايىرعى تارام-تارام جولدار، تاۋلار،ء بارى-ءبارى ءسىز ءۇشىن جىل بويى كوركەمدىك سيلاۋعا دايىن. الايدا جيناننىڭ كۇزگى كورىنىسىنەن باسقا، بۇل قالا بايىرعى كوركەمدىگىمەن، جانعا جايلى تىنىشتىعىمەن، ەشكىممەن ورتاقتاسا بەرمەيتىن بوگەنايىمەن بۇگىنگە كەلگەندە بايتاق ولكەنىڭ جىرىنا اينالعان. مۇنداي پويەزيالىق سەزىم جينانعا عانا شوعىرلانعان شىعار. تابيعات ەش سىعاندىق ەتپەي سۇلۋ جازدى شۆەتسارياعا، گۇل كوكتەمدى شيحۋ كولىنە، كۇز بەن قىستى تۇگەلىمەن جينانعا سيلاعان ەكەن. كۇز بەن قىستى ءبولىپ-جارۋعا كەلمەيدى، سىلقىم كۇز كورپەسىن قىمتانا ءسال قانىپ ۇيىقتاپ، اۋناي كەتسە بولعانى قىسقا ۇلاسا كەتەدى، ەشكىم دە وسى سىلقىمنىڭ ءتاتتى ۇيقىسىن بۇزۋعا ءداتى بارماعان-اۋ، سودان بولار كۇز بەن قىستى جينانعا جومارتتىقپەن سيعا تارتقانى.
اقىن ولەڭ ءسوزدى ارلەپ قۇلپىرتا ءتۇسۋ ءۇشىن تاۋ مەن سۋدى شەبەرلىكپەن قابىستىرا سۋرەتتەيدى اقىن. جينانعا كەلىڭىز. ونداعى تۇرلىشە تۇستەر، جان -جاققا جول العان باعىتتار، ۇلكەن- كىشىلىگى ءبىر-بىرىنەن پارىقتى تاۋ سىلەمدەرىنەن، كۇزدى كۇنگى جيناننان كوڭىل قورجىنىڭىز تولىپ، ولجالى قايتاسىز. تەك تۇستەردى عانا الىپ ايتار بولساق، تاۋ باسىنداعى قارا كوك ءتۇستى قاراعايعا كۇن كولبەي تۇسكەندە،سۇرشالانىپ باياعى قارا كوك ءتۇسى سولعىنداپ،اينالاسىنداعى سارعىش تارتقان بەتەگەلەردىڭ بەتىن ءبىر قابات سۇرعىلت ساۋلەلى كولەڭكەمەن جابا قويادى.
تاۋ كەسكىنى _ءتۇرلى وقالى، قابات-قابات تۇستەردەن تۇرادى، سارى، بوزالاڭ، جاسىل، ءتىپتى، ارا-تۇرا كۇلگىن تۇسكە دە ەنەتىن.
تاۋ باسىنداعى تۇستەر كۇننىڭ كوتەرىلىپ ۇياسىنا قوناقتاۋىنا ىلەسىپ تۇرلىشە قۇبىلادى. تاۋدىڭ ءتۇسى تاۋعا ءتان. اسىرەسە، كۇزدە، كۇن كەنەتتەن سۋىپ، سۇيەكتى قارىپ، شىتىناي قالادى، ودان ىلە-شالا قايتا جىلىنىپ، ءبىر مەزگىل جادىرايدى، بۇل وزگەرىس ونداي كورنەۋ بولمايدى، الايدا تاۋ باۋرايىنداعى تۇستەردىڭ وزگەرىسى ونىڭ بۇل قۇپيالىعىن بايقاماي اقتارىپ قويىپ وتىرادى.
ارتىنان سالقىن سامال كەۋلەي ەسىپ بۇل تۇستەردى «ادەيىلەپ» ءبىر-بىرلەپ تۇرگە ايىرىپ، رەتكە تۇرعىزىپ، ءارقايسىسىنا ءتۇرلى بوياۋ بەرىپ، ارلەي تۇسەدى. مۇنداي تاۋعا كوك اسپان استار بولعاندا، اشىق اۋا، جىپ-جىلى كۇن نۇرىمەن كوك ءتۇس اقىرىن جاسىل جەلەك جامىلعىعا وزگەرەدى. ءبىراق بۇل ءتۇس ءالى تولىق قويۋلانا قويماعان، اشىق اۋا رايى ۇزاققا جالعاسىپ، سالقىن سامالمەن باياۋ تەربەتەدى. بەينە بۇل اقىن ولەڭىندەگى ءسوز-سويلەمدەردەي تەبىرەنىستى، سىپايى؛ مىنە، بۇل بوياۋى قانىق جيناننىڭ كۇزى. مۇندايدا ءبىر-بىرىمەن بوي تالاسقان تاۋلار دا انىق كورىنىپ، سۇڭعاقتانا تۇسكەندەي، اسىرەسە، اناۋ تاۋ باسىنداعى مۇناراعا قاراڭىزشى، كوزگە شوقتاي باسىلىپ تۇرعان جوق پا.
سوسىن جيناننىڭ وزەن-كولىنە قاراڭىز. سۋدىڭ تازالىعىن ايتساڭىز دا جيناننىڭ سۋىنا سۋ جەتپەس. بۇلاعىن سۇراساڭىز_ جەردىڭ ءبارى قايناپ جاتقان بال بۇلاق. وزەن-كولى فورماسى جاقتان دا قاي-قاي جەردىڭ وزەن-كولىنەن كەم تۇسپەيدى. بۇلاعى مەن وزەن-كولى سونشاما تۇنىق، ءتاپ-ءتاتتى، ويپىرماي، وسى جينان «جاراتىلىس» سيلاعان عاشىعىم با ەكەن؟ جازدى كۇنى دايميڭ كولىنىڭ بەتىن بۇركەپ قالاتىن تۇڭعيىق گۇلى، وزەن جاعاسىنداعى جاسىل جەلەكتى تال، وسى قالامەن تابيعي قاۋىشىپ، جاراسىم تاۋىپ تۇر. ەگەر جيناننىڭ وزەن-كولىن كورمەك بولساڭىز، ەڭ جاقسىسى كۇزدە كەلىڭىز. جيناننىڭ كۇزگى تاۋى، كۇزگى وزەن-كولىمەن كۇزدىڭ كوركى اشىلىپ، كۇزدىڭ بار سۇلۋلىعى وسى جينانعا تابان تىرەگەندەي. باسقانى ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە، سۋداعى بالدىرلار تىپتەن بولەك. سول جاسىل ءتۇس، جاسىل ءپۇلىستىڭ تۇسىندەي ەشبىر تەڭەۋ تاپپاي قينالاسىز، مۇنداي كوگىلدىر ءتۇس بۇكىلدەي سۋدىڭ مولدىرلىگىمەن كوزگە وتتاي باسىلادى، بەينە ارۋ قىز قولىنداعى ايناسىمەنءوزىنىڭ سۇلۋ كەلبەتىنەن ءلاززاتتانىپ تۇرعانداي-اق. سولاي، بۇل بالدىرلار وزەننىڭ مولدىر سۋىنان ءوز ەنشىسىن الىپ، شىنتاقتاپ جاتقان كەربەز بايبىشەدەي. ونىڭ سۇلۋلىعى الدەكىم ءۇشىن ازىرلەنگەن ەمەس، ولار وسىنشاما جاسىل الەمنىڭ ىشكى جان سىرىنا بويلاعان، ولار جىل بويى سۋ بەتىندەگى مايدا تولقىندا تەربەلىپ، ءتاتتىءتۇس كورەدى. قياڭقى ۇيرەك التىن تۇسكە بويالعان قىسقا سيراقتارىمەن سۋدى تىنىمسىز ەسىپ، سۇلۋ ايەلدىڭ جاسىل جاپىراقتى ءوبىپ تۇرعان سۋداعى ساعىمىنداي تولقىن پايدا قىلادى. مىنە، بۇل، اقىن جانىن تەبىرەنتەر ءومىر سەمفونياسى.
كۇزدى كۇنى، كوك اسپان دا، وزەن-كول سۋى دا تۇگەل تۇنىق. كوكتە بولار-بولماس اقشا بۇلت قالقىپ بارادى، سۋ بەتىندە ەركە سامالعا ەلىتكەن مايدا تولقىن شىمىر-شىمىر... كوك پەن جەردىڭ اراسىنداعى وسى تۇنىقتىق، جىلى اۋا، انادايدان مۇرىنعا كەلىپ جەتكەن ءدارىشىن گۇلىنىڭ حوش ءيىسى ءتىل جەتكىسىز سۇلۋلىق. مۇندايدا تاۋدىڭ كورىنىسى دە ايشىقتالا تۇسەتىن. كۇزگى تاۋ مەن كۇزدەگى وزەن-كول باياعى بالا قيالمەن قابىسىپ تۇرعانداي. تاۋ ورنىندا، سۋ قولجاۋلىعىن بۇلعاپ بارا جاتقان ەركە قىزداي سىڭعىر- سىڭعىر كۇلىپ اعىپ بارادى.
بۇل بايىرعى قالا، كۇزدىڭ اسەم تۇستەرىنە ورانىپ، مۇڭلى دا ءتاتتى ىرعاققا تەربەلىپ تۇرعان جينان، ول ولەڭ-جىردىڭ وزەگى.
حانزۋشادان اۋدارعان-ماحاببات قۇدايبەرگەن قىزى
رەداكتورى : جىگەر ومىربەك ۇلى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مىسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى