ارزىگۇل ابدەش قىزى
«جىلدار ءوتتى كەلەم دەپ، ۋادەڭدى بەرگەلى،
كىم بىلەدى ۇمىتىپ كەتتىڭ بە ەكەن سەن مەنى...»
قيالدا عانا تەربەتەر ىزگى جۇرەكتى ساعىنىشىن ول بۇگىن تاعى دا اۋەنىمەن الديلەپ ىڭىلداتا ءان سالادى. ەستەن كەتپەس اقىلدارى قانشاما؟ ءيا، سىرلاسۋ _ ول دا باقىتتىڭ ءبىر بال بۇلاعى ەكەن-اۋ. ساعىنعان، سيلاسقان، سونداي ىنتىق ىقىلاستى ەش جەردەن ىزدەپ تاپپايسىڭ. سوسىن تىنىسىڭدى كەڭىتەر سولءتاتتى ساتتەر عانا جانىڭا سەرىك بولىپ، جۇرەگىڭە ەڭ جاقىن داۋىس بولىپ قۇيىلىپ تۇراتىنى بار.
وتكەندە ونىڭ اجەلەر تۋرالى ايتقانى بار-دى. سوندا، ىستىق ساعىنىشپەن اياۋلى اجەلەردى ەسكە الىپ ەدىك. مەنىڭ اجەم تىم بالاجاندى، مەيىرىمدى ەدى. اجەمدى ەسكە العاندا، اشتى ساعىنىش كەڭسىرىگىمدى كەۋلەيتىن، كەيدە ونىڭ الدىندا كوز جاسىما دا ەرىك بەرىپ الاتىنمىن. قاشاندا داستارقانى جيىلماي، بالا دەپ، نەمەرە دەپ كۇيبىڭدەيتىن دە جۇرەتىن. الدەبىر قىزىقتى اڭگىمەلەرگە ادەمى كۇلكىسىمەن رياسىز كۇلەتىن، ءوزى قوناعۋار، اق پەيىلدى اجەم ءتىپتى دە ساعىندىراتىن. ول كۇنى مەن اڭگىمەنىڭ سوڭىن جالعاستىرا المادىم. ءوزىمدى ازەر باسىپ، ونى تىڭداۋعا ىڭعايلاندىم.
«مەنىڭ عاسىر جاساعان اجەمنىڭ كەلىندەرى كوپ بولدى،- دەدى ول مەنىڭ اڭگىمەمدى قوستاي، _ بۇكىل اۋىل قۇرمەتتەپ ءيىلىپ تۇراتىن. اجەمىز ىلعي كەي كەلىندەر بار، سەنىكى ءجون دەمەسە، ەنەسىمەن ەگەسە قالاتىن. ءسويتىپ، تۇسىنبەستىك اسقىنىپ، وتباسىنا كوڭىلسىزدىك ورناۋعا سەبەپشى بولادى، اقىلدى كەلىن ۇقساماعان پىكىرلەردى دە ويلامدىلىقپەن قابىلداپ، ساراپتاپ، سالماقتايدى. باسقانىڭ پىكىرى عانا ەمەس، ءوزى تۋرالى دا ويلانادى. ال كەي كەلىندەر ءۇنسىزدىكپەن، ءبارىن جايىندا قالدىرادى. مۇنىڭ ءبارى دە ءوز پىكىرىن ايتىپ قارىسىپ وتىرعاننان الدەقايدا ءونىمدى شارالار عوي دەپ انالىق اقىلىمەن كەلىندەرىن باۋىرىنا تارتار ەدى» دەپ الدەبىر اڭگىمەسىن ادىپتەپ جەتكىزگەن –دى.
«ارمان ادامدى الىسقا ۇشىرادى». ال سەنى ارمانعا قاناتىڭدى تالىقتىرماي باستايتىنى _ ءبىلىم. سولاي دەيتىن دە ول ماعان قىرۋار كىتاپتاردى وقۋعا تانىستىرار ەدى. سوسىن ءار «شيمايىڭدى» قالت جىبەرمەي قاداعالايمىن. ءار قادامىڭ مەنىڭ كوڭىلىمدە ءجۇر دەيتىن مەنى شەكسىز قۋاندىرىپ.
تىڭدا دەيتىن ول ماعان، كەي ساتتە، قىزمەت، تۇرمىس بارىسىندا، سەن ۇقساماعان كوزقاراستاعىلارعا كەزدەسىپ قالىپ وتىراسىڭ، سوندا اجەمنىڭ ءسوزىن ەسىڭە ال. ۇلكەندەر مەن جاستاردىڭ ويى ءبىر جەردەن شىقپاي قالاتىنى بار، ونى دا قابىلداي بىلگەنىڭ ءجون. تاريحتا وتكەن مىقتىلار وزىمەن قارسى كوزقاراستاعىلاردى دا ەبىن تاۋىپ ىڭعايعا كەلتىرە بىلگەن. كەيبىرەۋلەر ونداي ادامداردى، ءتىپتى، «مەنىڭ اينام» دەپ قادىرلەپ، كەرەگىنە جاراتقان.
اقىماقتار عانا ۇقساماعان پىكىرلەر ءۇشىن نازالانىپ، ونى ەسىنەن شىعارا الماي، تىرەسىپ جۇرسە، اقىلدىلار ونى ءۇنسىز قالدىرادى. ال پاراساتتىلار ەسىنە دە المايدى. ومىردە وزگە دە كوزقاراستاعى ادامداردىڭ بولۋى قالىپتى قۇبىلىس، ول ءۇشىن تىم قاپالانىپ، باس قاتىرۋ قاجەتسىز-اق.
وتكەندە ءبىزدىڭ كەڭسەدە ءبىر قىزمەتتەسىمىز جاپ-جاس بولا تۇرا، قابىلەتىمەن كوزگە ءتۇسىپ، كەڭسەنىڭ مەڭگەرۋشىلىگىنە كوتەرىلدى.
ءبىراق، سول مەكەمەدە ۇزاق جىل ىستەگەن ءبىر قىزمەتتەسى ىلعي دا الگى جاستى قاعىتىپ، ىڭعايسىز كۇيگە تۇسىرە بەردى. دەسەدە، جاس جىگىت وعان توزىمدىلىك تانىتىپ، قۇرمەت كورسەتۋدەن جازبادى. جيىننان سوڭ دا كىشى پەيىلدىلىكپەن ونىڭ كەڭسەسىنە بارىپ، كەيبىر ءىرى ماسەلەلەر تۋرالى ونىڭ وي، كوزقاراسىن تىڭداۋعا پەيىل ەكەنىن بايقاتتى. ۋاقىت وتە كەلە تاجىريبەلى قىزمەتتەسى دە ءوزىنىڭ ۇزاق جىل مۇندا ىستەگەنىن بۇلداپ، جاستاردى كوزگە ىلمەگەن ارەكەتىنىڭ دۇرىس ەمەستىگىن بىرتە-بىرتە تانىپ، كەيىن كەلە ول جاس مەڭگەرۋشىنى باتىل قولدايتىن، قىزمەتتە وعان بەلسەنە سايكەسەتىن تاماشا قىزمەتتەسىنىڭ بىرىنە اينالىپ ۇلگىردى. مىنە، كەي ساتتە سەنىڭ توزىمدىلىگىڭ مەن ىستەردى جونگە سالا بىلەر ونەرىڭ وسىلاي سىنعا تۇسەدى.
وسىنىڭ بارىنە توتەپ بەرەر پاراساتىڭ بولسىن. وسىلاي دەيتىن دە ول قاپ –قارا كوزدەرىن قاداي قارايتىن. جانارى تىم وتتى. مەن وعان ءالى دە تۋرا قاراپ كورمەگەندەيمىن.
ءيا، ونان بەرى دە حابارلاسپاعالى كوپ بولىپتى. كىم بىلەدى، ءبىز بىرگە جۇرگەن سول كوشەلەرمەن ءۇنسىز ءجۇرىپ وتكەندە، قايشالىسقان ادامدار شوعىرى مەن تىرلىكتىڭ بىتپەس كۇيبىڭى ءتاتتى ويلاردان اداستىرىپ ءجۇر مە ەكەن؟! مەن ءۇشىن سول ادەتتەگى جولدار ەڭ ادەمى داڭعىل ەكەنىن ءبىر ءسات سەزەر مە ەكەن. ىلعي دا ۋاقىتىم شىققاندا، اۋىل ىرگەسىندەگى سول جولمەن ءۇنسىز، جىميىپ، اينالىپ شىعاتىنىمدى ەسىنە الار ما دەشى. اۋىلدان كوپ ۇزاپ شىعا بەرمەيتىن مەن ونى كەيدە اناۋ تاۋلارعا ۇقساتام. ول تاۋداي قايسار، تاۋداي تۇلعالى، تاۋداي دارقان، تاۋداي شەجىرەلى، تاۋداي ساباز، تاۋداي اسقاق ىسپەتتى. سول تاۋدان ەسكەن ءتاتتى لەپ مەنىڭ كوكىرەگىمە قۇيىلىپ تۇراتىن بولدى. سول تاۋلاردان ماعان ءبىر جاڭعىرىق جەتەتىن دە جۇرەكتەگى داۋىس بولىپ ەستىلەتىندى تاپتى. ول ءاردايىم ماعان سىبىرلايدى دا.
ساعان بۇگىن ادەمى تارتۋ ازىرلەدىم دەدى ول كوكتەمنىڭ جادىراعان ءبىر كۇنىندە. مەن تارتۋىن قابىلداۋسىز قالدىردىم. كوڭىلىڭ سەنىڭ كوكتەمدەي مامىراجاي ەمەس پە، سول دا جەتەدى. گۇل سيلاما، ومىرىمدى گۇلدەي ەتتىڭ. كوك اسپان مەن مىناۋ جاسىل مايسا دا بىزگە تابيعاتتىڭ سيلاعان تارتۋى. اناۋ قۇستار -شى. بىزگە اسەم سيمفونيالار ۇسىنادى. كوكتەمنىڭ حابارىن، جازدىڭ جامالىن سەزىندىرەدى. كوڭىل ايدىنىڭ كولدەي تۇنىق سونىڭ ءبارىن دە ەڭ باعالى سيلىق كورەم، قىمباتتىم!
رەداكتورى : جىگەر ومىربەك ۇلى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مىسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى