كوڭىلدىڭ نۇرىن، جۇرەكتىڭ قىلىن تەربەتەتىن دومبىرا ءۇنى بارلىعىمىزدىڭ قۇلاعىمىزعا تانىس ءۇن. ارمان قۋعان ءار تاڭنان، بارماعىنان بال تامعان ونەر ادامدارىمىز قانشاما، انە سولاردىڭ ءبىرى، جالپاق جۇرتقا تانىمالى قيزات سەيتقازى ۇلى اتامىز ەدى. اكەنىڭ جولىن قۋىپ، مۇراگەر بولىپ كەلە جاتقان قيزات اتامىزدىڭ ونەرلى ۇل-قىزدارى بار. «سالەمنىڭ دە ءساتى بار» دەگەندەي، ورايى كەلىپ، تارباعاتاي ايماقتىق 6-كەزەكتى جاس ءوسپىرىم «قاۋاشاق لوڭقاسىنا» تالاسۋ كوركەمونەر جارىسىنىڭ مۋزيكا اسپاپ تۇرىنەن تاڭداۋلى باعبان سيلىعىنىڭ يەگەرى، 7-كەزەكتى جۇڭگو جاس وسپىرىمدەرىنىڭ كوركەمونەر دارىندىلارى تاڭداۋلى قيمىلىنىڭ مەملەكەتتىك شەشۋشى جارىسىنداعى «ۇزدىك جەتەكشى» سيلىعىنىڭ يەگەرى، 10-كەزەكتى جۇڭگو جاس وسپىرىمدەر كوركەمونەر دارىندىلارىنىڭ كورمە قيمىلىنداعى مەملەكەتتىك ۇزدىك وقىتۋشى سيلىعىنىڭ يەگەرى، تارباعاتاي ايماقتىق 2 -كەزەكتى «بالالار ءان» جارىسىنىڭ ۇزدىك باعبان سيلىعىنىڭ يەگەرى، شينجياڭدا وتكىزىلگەن «جاۋچيڭ لوڭقاسىنا» تالاسۋ بالالاردىڭ ءان جارىسىنداعى ۇلتتىق اسپاپتاردا مۋزيكا تارتۋ جانە مەملەكەتتىك 13-كەزەكتى شينجياڭداعى تاڭداۋ جارىسىنداعى ۇزدىك باعبان سيلىعىنىڭ يەگەرى، شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق 2-كەزەكتى اۋدان دارەجەلى كاسىپتىك ونەر كورسەتۋ ادەبيەت-كوركەمونەر جارىسىندا ۇزدىك ونەر كورسەتۋ سيلىعىنىڭ يەگەرى، جاڭا عاسىر تۇڭعىش كەزەكتى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق كاسىپتىك ادەبيەت-كوركەمونەر ونەر كورسەتۋ سيلىعىنىڭ يەگەرى، تارباعاتاي ايماقتىق 16-كەزەكتى اقىندار ايتىسىنىڭ كۇي تارتۋ جارىسىندا 1-دارەجەلى سيلىقتىڭ يەگەرى دۋمان قيزات ۇلىمەن سۇحباتتاسىپ قايتقان جايىم بار ەدى. اۋەلى، اڭگىمەنىڭ اۋانىن ونەر ەسىگىن اشۋ تۋرالى، ونەرگە باسقان العاشقى قادامى تۋرالى باستادىق.
_ ءوزىڭىز سياقتى قارا دومبىراسىن قانات ەتىپ جۇرگەن، ون ساۋساعىنان ونەر تامعان كۇيشى اعالارمەن ماقتانامىز، اۋەلى، ونەرگە قالاي كەلگەنىڭىز تۋرالى ايتا وتىرساڭىز؟
ــ بۇل ونەر تۋرالى ايتار بولساق، ماعان تۋما قاسيەتتەن كەلگەن دە شىعار. ويتكەنى مەنىڭ اكەم قيزات سەيتقازى ۇلى حالىققا تانىمال بولعان كۇيشى. ارعى اتامىز ءبازعالام دەگەن كىسى باشبايىمەن كۇي شەرتكەن كۇيشى بولعان ەكەن. سوندا بۇل ونەر اتا-بابامىزدان دارىعان دەپ ويلايمىن. سول كىسىنىڭ كوزىن كورگەن كاسىمباي اتامىز دا سول كىسى تۋرالى ماقالا جازعان ەكەن. مەن ءوزىم 1965-جىلى دۇنيەگە كەلدىم، ءومىر ەسىگىن اشقاندا كورگەنىم وسى دومبىرا. ويتكەنى اكەم ونەر ادامى بولعان سوڭ دا ءبىزدىڭ ۇيدە دومبىرا ۇزىلمەيدى، مەن سول دومبىراعا اۋەس بولىپ ءوستىم. 7 جاسىمدا «اۋجار»، «ەركەم-اي» سياقتى جەڭىل ءان-كۇي مۋزيكالارىن شەرتىپ ۇيرەنە ءجۇردىم. 9 جاسىمدا اكەم مەنى شيحۋ قالاسىندا وتكەن ايگىلى كۇيشى الىپبەك مالىك ۇلى اتامىزدىڭ ءىنىسىنىڭ بالاسىنىڭ تويى بولدى. مەن سول تويعا تارتۋ رەتىندە الىپبەك مالىك ۇلى اتامىزدىڭ «كوكتەم شۋاعى» دەگەن كۇيىن ورىنداپ بەردىم. كۇيدى ورىنداپ بولىپ، ساحنادان تۇسكەندە اتامىز ماعان ەرەكشە ريزا بولىپ، اق تىلەگىن ءبىلدىرىپ، ەستەلىك رەتىندە مىقتى كۇيشى بول دەپ دومبىرا ۇسىندى.
ال ەندى، تانىمال كۇيشى كاسىمباي قۇسايىن ۇلى اتامىز ماعان ناعاشى بولىپ كەلەدى. سوندىعىنان بولار، ۇلكەندەر ءوزارا ازىلدەسىپ، دۋمان بىزگە تارتقان، كۇيشى بولادى دەپ ناعاشىلارىم قالجىڭداسا؛ مىنا جاقتان اكەم دە ەسەسىن جىبەرمەي، جوق، دۋمان وزىمە تارتقان دەپ جاتادى. بۇل ۇلكەندەر اراسىنداعى ءازىل عوي، ونەر دەگەن ۇلى نارسە، مەنىڭ قانىما سىڭگەن قاسيەت. سوندىقتان ويلايىم، مەنىڭ ەكى جۇرتىمدا دا كۇيشىلىك ونەرى بار بولعاندىعى سەبەپتى مەن دە جەردە قالعان جوقپىن.
«اكەدەن ۇل تۋسا يگى ەدى، اكە جولىن قۋسا يگى ەدى» دەپ ايتقانداي، مىنە قازىر اقجول، ايبار ەسىمدى ەكى ۇلىم بار، ولار دا مەنىڭ ءىزىمدى قۋىپ،ا تا-بابامىزدىڭ جولىن قۋىپ، مۇراسىن جالعاستىرىپ كەلەدى، ولارعا دا دومبىرا ۇيرەتىپ، نەداۋىر دارەجەگە جەتكىزىپ ۇلگىردىم. ۇلكەن ۇلىم اقجول ايماقتىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىنىڭ ارتيسى (ءبيشىسى)، كەنجە ۇلىم ايبار كۇيتۇن كوركەمونەر مەكتەبىنىڭ دومبىرا كلاسىنان وقىپ ءبىتىرىپ، ەندى ورتالىق ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتىنە ەمتيحان تاپسىرماقشى.
_ «ءبىر كۇن ۇستاز بولعان ادام ومىرلىك اكەڭ» دەيدى بۇرىنعىلار، وسىنشاما جاس جەتكىنشەكتەرگە ۇستاز بولىپ، بالالاردى ونەرگە تاربيەلەپ جاتىرسىز. وسى دومبىرا كلاسىن اشۋدى قاي كەزدەن باستادىڭىز؟ قازىرگە دەيىن قانشا شاكىرت تاربيەلەدىڭىز؟ وسى تۋراسىندا ايالداي كەتسەڭىز؟
ــ مەن العاش دومبىرا كلاسىن اشىپ بالا تاربيەلەۋدى، ونەر ۇيرەتۋدى، 1992 -جىلى تولى اۋدانىنىڭ وشەتى اۋىلىندا باستاعام. اكەمنىڭ ايتۋى بويىنشا، بويىما بىتكەن ونەردى حالىقتىڭ بالاسىنا مۇرا ەتىپ قالدىرۋدى ءجون كورىپ، جالعاستىرىپ كەلەمىن. 1992-جىلدان تارتىپ، قازىرگە دەيىن تاربيەلەگەن شاكىرتىمنىڭ سانى 4 مىڭنان استى. تەك وشەتى اۋىلىمەن توقتاپ قالماي، ماناس، قارامايلى، ساۋان، قوبىقسارى، ءدوربىلجىن سياقتى ءارقايسى اۋدان، قالالاردا، اۋىل-قىستاقتاردا دومبىرا كلاسىن اشىپ، شاكىرت تاربيەلەۋ جۇمىسىن جالعاستى جۇرگىزە بەردىم. ءاربىر ۇرپاق ەلدىڭ ءۇمىتى، ۇلتتىڭ بولاشاعى. وتاننىڭ تىرەگى، حالىقتىڭ جۇرەگى. «ادام بولۋ عالىم بولۋدان دا قيىن» دەيدى، مەن شاكىرتتەرىمە جالاڭ دومبىرا ۇيرەنۋ ەمەس، وتاننىڭ، حالقىنىڭ قالاۋلى ازاماتى بولۋدى، ۇلكەندى قۇرمەتتەۋدى، كىشىنى ايالاۋدى، وپالى، بەرەكەلى ادام بولۋدى ۇيرەتتىم، بۇلار دا مەنىڭ بالام سياقتى، ءار وتباسىنىڭ ەركەلەرىن ءبىر اراعا جيىپ، بارىنە بىردەي كوزقاراستا بولىپ، ۇستازدىق اقىلىمدى ايتامىن، ساباققا كەلەردە، قايتاردا اماندىققا كوڭىل ءبولۋىن، جولدان وتكەندە ابايلاپ ءجۇرۋىن ەسكەرتەمىن، مەن ءۇشىن وسى شاكىرتتەرىمنىڭ اماندىعى ماڭىزدى، ەڭ باستىسى، باس امان، دەن ساۋ بولسا، قالعان دۇنيە اقىرىن-اقىرىن ءوزى كەلەدى. مەن قازىردىڭ وزىندە 40 تىڭ ۇستىندە شاكىرت تاربيەلەپ وتىرمىن. وسى شاكىرتتەرىمە ءوز بويىمداعى ونەرىمدى ۇيرەتۋمەن قاتار، مەكتەپتىڭ بەرگەن تاپسىرماسىن دا تولىق ورىنداۋلارىن قاداعالاي تاپسىرىپ، اتا-انالارىمەن سويلەسىپ وتىرامىن. سونىمەن قاتار، ىشكى ولكەلەردەن مەنى ارنايى ىزدەپ كەلىپ، دومبىرا ۇيرەنىپ جاتقان حانزۋ جولداستار دا از ەمەس، بىلتىر قىستا گۋاڭدۇڭ ولكەسىنەن كەلگەن «جاڭ جى، دا سۇڭ، يىڭ جيە» سياقتى ءبىرقانشا وقۋشىلار 20 نەشە كۇن جاتاقحاناعا جاتىپ، مەنەن ارنايى دومبىرا ساباعىن الىپ قايتتى. سول شاكىرتتەرىمە، ەڭ اۋەلى، دومبىرانىڭ قۇرىلىمىن، قالاي ۇستايتىندىعىن، تەڭشەۋىن، نوتانىڭ دومبىرا پەرنەسىندەگى ورنىن، شەرتىلۋىن جۇيەلى تۇردە ۇيرەتىپ شىقتىم. وسى سياقتى بارلىق شاكىرتتەرىمە تەڭ كوزقاراستا قاراپ، بارىنە جۇيەلى ءبىلىم بەرۋدەن جالىقپادىم.
تولى اۋدانى وشەتى اۋىلىندا دومبىرا كلاسىن اشىپ، وقۋشىلارىما ساباق بەرىپ جاتقان ءبىر كۇنى ەدى. سول اۋىلدىڭ بەلگىلى ءبىر ازاماتى كىشكەنە ءبىر بالانى قولىنان جەتەكتەپ، مەن ساباق ءوتىپ جاتقان جەرگە الىپ كىردى. امان-سالەمنەن كەيىن وسى بالاعا دومبىرا ۇيرەتۋدى ماعان قاداعالاي تاپسىردى. سونىمەن الگى بالانى شاكىرتتىككە الىپ، دومبىرا ۇيرەتە باستادىم، ۇيرەتكەن نارسەمدى ۇستىندە يگەرىپ، قاعىلەزدىگىن بايقاتتى. سول بالا بۇگىن ات جالىن تارتىپ مىنگەن، قازىرگى جاس بۋىن ايتىس اقىنى، تەرمەشى، ءانشى باۋىرجان نۇكەتاي ۇلى دەگەن ازامات ەدى. «ۇستازسىز شاكىرت تۇل» دەيدى عوي. ارينە، مەن سونداي شاكىرتتەرىممەن ماقتانامىن. مەنىڭ ەڭ العاشقى اشقان دومبىرا كلاسىمداعى مەنەن دومبىرا ساباعىن العان، دومبىرانىڭ نە ەكەنىن تانىعان ەڭ تۇڭعىش شاكىرتىم ەدى.
ارتىنان جالعاستى ساۋان اۋدانىندا دومبىرا كلاسىن اشتىم. قازىرگى ساۋانداعى مىقتى جاس بۋىن ايتىس اقىندارىنىڭ قاتارىندا جۇرگەن رايحان قارىنداسىما دا دومبىرادان ساباق بەردىم. ساۋان اۋدانىندا جۇرگەندە رايحاننىڭ اعاسىمەن اعا-باۋىرداي تاتۋ-ءتاتتى ارالاسىپ وتتىك. سول رايحان قارىنداسىم دومبىرا ۇيرەنگەننىڭ ارقاسىندا، قازىر ءار ءتۇرلى تەرمە، تولعاۋ، ءان مۋزيكاسىن جانە ايتىستاعى اۋەندەردى دە ەمىن-ەركىن شەرتە الاتىن بولدى.
مەن ءوزىم 2003-جىلى تولى اۋداندىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىنەن ايماقتىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىنە اۋىسىپ كەلدىم. مەن كەلگەندە شاۋەشەك قالاسىندا اشىلعان دومبىرا كلاسى جوق ەكەن، سودان جالعاستى وسى جەردە اشۋ ويىنا كەلىپ، 70 تە 80 وقۋشىعا دومبىرا ۇيرەتتىم. مەكەمە، ورىن بۇل ويىمدى قولداپ، دومبىرا وتەتىن ورىندى دايىنداپ بەردى. سونىمەن قاتار، ايماقتىق 2-ورتا مەكتەپتە وقيتىن وقۋشىلار دا مەنىڭ دومبىرا ۇيرەتىپ جاتقانىمنان حابار تاپقان سوڭ، مەنەن كەلىپ ساباق الدى. سولاردىڭ ىشىندە مىقتى كۇيشى بولىپ شىققان، قازىر ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىنىڭ باس دومبىراشىسى تالانت مۇرات ۇلى دەگەن شاكىرتىم ەدى. سول بالانىڭ كۇيشىلىگىنىڭ تاعان تاسىن قالاپ، ءوزىم تاربيەلەپ شىقتىم، قازىر سول ورىندا قىزمەت ىستەيدى. وبلىستىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىندەگى ۇران اقاتاي ۇلى، ەربول ابەن ۇلى قاتارلى ازاماتتار مەنىڭ وسىنداي شاكىرت تاربيەلەپ بەرگەنىمە ريزالىقتارىن ءبىلدىرىپ، راقىمەتتەرىن ايتىپ جاتىر.
سول سياقتى، جوعارىدا ايتقانداي، ءبىرقانشا حانزۋ جولداستارعا دا دومبىرا ۇيرەتتىم، ءبىر جولى يۇننان ولكەسىندە وتكەن «قارلى تاۋ» اتتى حالىقارالىق فەستيۆالعا شاقىرتۋ الىپ، سول جەرگە جول الدىم. ءار ۇلتتىڭ مۋزيكانتتارى جينالعان ۇلكەن ءبىر كەش بولدى. شەتەلدەن مىقتى گيتاريس ازاماتتار جينالىپ، جاڭاعى مەن دومبىرا ۇيرەتكەن شاكىرتتەرىممەن بىرگە ەل الدىندا كۇي تارتىپ بەرىپ، ونەر كورسەتتىك. حالىقتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا، القاۋىنا بولەنىپ قايتتىم. سونداعى مەنىڭ بايقاعانىم سول جەردىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندارى جانە الىس-جۋىقتان كەلگەن قوناقتاردىڭ ونەرگە دەگەن قۇرمەتى ەرەكشە بولەك، ونەر ادامىنا ءتىپتى دە قۇرمەتپەن قارايدى ەكەن. ءبىزدىڭ ورىنداعان كۇيىمىزگە شەتەلدەن كەلگەن قوناقتار دا قىزىعا قاراپ، قۇمارتا تىڭدادى.
فەستيۆال ايتاقتاپ، ارادا ءبىراز كۇن وتكەن سوڭ بىرنەشە حانزۋ شاكىرتتەرىم ورتالىق تەلەۆيزيانىڭ ادامدارىن قوسا ەرتە كەلىپ، مەنى ىزدەپ، تارباعاتايدىڭ كوركەم جەرلەرىن ارالاپ، جايلاۋلارعا بارىپ، ماعان دومبىرا شەرتكىزىپ، شاعىن فيلم ءتۇسىرىپ، مەنى ورتالىق تەلەۆيزيانىڭ 1-ارناسىندا ارناۋلى تانىستىردى.
مىنە وسىنداي شاكىرت تاربيەلەپ، تاربيەلەگەن شاكىرتتەرىم قوعامنىڭ ءار قىرىنان كورىنىپ، اشتى تەرىمنىڭ ءتاتتى جەمىسىن كورىپ، مىقتى شاكىرتتەرىممەن ماقتانىپ وتىرمىن جانە دە وسىنداي شاكىرتتەردى تاربيەلەپ، قوعامنىڭ تالابىنان شىعۋعا، شاكىرتتەرىمدى ونەردەن وركەندەتىپ، بيىككە سامعاۋعا تىنباي قۇلشىنىس جاساماقشىمىن.
_ ەل اۋزىنان ەستىسەم، سىزدە كۇي مۋزيكاسى بولسىن، مەيلى، ءان مۋزيكاسى بولسىن، ءبىر ەستىگەندە ەسىڭىزدە قالاتىن «قۇيما قۇلاقتىق» قاسيەتىڭىز بار ەكەن. سول تۋراسىندا جانە دە ءوزىڭىزدىڭ جەكە شىعارماڭىز، جاسامپازدىعىڭىز تۋرالى ايتا كەتسەڭىز، سول شىعارماڭىزدىڭ، جاسامپازدىعىڭىزدىڭ شىعۋىنا نەندەي نارسە تۇرتكى بولدى، سول تۋرالى توقتالا كەتسەڭىز؟
ــ اكەم مەنى سىرتتا جۇرگەندە، مەيلى، قوناققا بارسىن، مەيلى، تويعا بارسىن ۇنەمى قاسىنان تاستاماي ەل ارالاتىپ، تويدىڭ قىزىق-دۋمانىن كورسەتىپ ەرتىپ جۇرەتىن. كەيبىرەۋلەردەن ىلعي دا بالاڭدى ەرتىپ جۇرەدى ەكەنسىڭ دەگەن ازىلدەر مەن شىمشىپ الار سوزدەردى دە ەستىگەن كەزى بولدى. سوندا اكەم بالامدى تاماق ءۇشىن ەرتىپ جۇرگەن جوقپىن، قايتا جيىن-تويدا جينالعان ءانشى-كۇيشى ازاماتتاردىڭ شەرتكەن كۇيىن، ايتقان ءانىن ەستىسىن، سولاردان ۇلگى السىن دەپ ەرتىپ ءجۇرمىن دەپ جاۋاپ قايتاراتىن. مەن ءوزىم 1983-جىلى 1-ايدىڭ 1-كۇنى تولى اۋداندىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىنە ارتيس بولىپ قابىلداندىم، سودان باستاپ مۋزيكا جازۋعا قىزعا باستادىم، قازىردىڭ وزىندە 30 دىڭ ۇستىندە ءان مۋزيكاسى جانە «شاشۋ»،«مەرەكە»،«تۇلپار» سياقتى 15 كە تاياۋ كۇي جازدىم. ال، ءان جازۋعا كەلسەك، ءبىر كۇنى ۇيدە وتىرىپ، ءان سوزىنە لايىق كەلەتىن تەكست ىزدەي باستادىم. ويتكەنى مەنىڭ اكەم ءان جازۋعا ەرەكشە قىزىعاتىن. سودان ءبىرقانشا جۋرنالداردى اقتارىپ وتىرىپ، كەزىندە «شينجياڭ گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى بولعان وجان قىزىرقان ۇلى اعامىزدىڭ «ەڭ سۇلۋ» دەگەن ولەڭىنە قىزىقتىم. الگى ولەڭدى قاتيرەمە كوشىرىپ، ءوزىم ايىرىم ءبىر بولمەگە كىرىپ الىپ، دومبىراعا ءتۇسىرىپ، مۋزيكا جازا باستادىم. ول كەزدە وسى كەزدەگى سياقتى اسپاپ كەمەلدى ەمەس، ءبىزدىڭ ۇيدە ءۇن العىش بار بولاتىن. سول ءۇن العىشقا جازعان مۋزيكامدى ۇمىتىپ قالماۋ ءۇشىن، دىبىسقا ءتۇسىرىپ الىپ وتىردىم. كەيدە دومبىرامەن،كەيدە گيتارامەن ايتىپ، ابدەن ماشىقتانىپ، ۇيرەنىپ العانداي بولدىم. سودان الگى جازعان تۋىندىمدى اكەمە كورسەتە الماي، ول كىسى نە دەيدى، ۇرساما دەگەن ويمەن بىرنەشە كۇن ءجۇردىم (كۇلدى)، ارتىنان ايتقان ءانىمدى جاڭاعى ءۇن العىشقا ءتۇسىرىپ الىپ، تاڭنۇر، گۇلنۇر دەگەن ەكى قارىنداسىمدى شاقىرىپ الىپ، اكەمە اپارىپ تىڭداتىپ كورۋىن تاپسىردىم. ءوزىم جاڭاعى بولمەدە تىعىلىپ وتىرمىن (كۇلدى). ءاندى تىڭداپ بولعان سوڭ، اكەم ەكى قارىنداسىمنان مەنى شاقىرتىپ جىبەرىپتى. بارسام اكەم: «جارايسىڭ، بالام، مىناۋ جازعانىڭ ىرعاعى جەڭىل، جاقسى ءان بولىپتى» دەپ ماقتادى. ال، مەنىڭ قۋانىشىمدا شەك جوق، اكەمنەن ماقتاۋ ەستىگەنىم سول بولار، ءبىراز مارسيىپ قالدىم، ويتكەنى تىرناق الدى جازعان تۋىندىم وسى ەدى.
ارادا بىرەر كۇننەن كەيىن مەنىڭ اكەممەن كاسىپتەس ەربولات قىزىكەن ۇلى اعامىز ۇيگە كەلدى، ول كىسىنىڭ ءوزى دە بىزبەن كورشى وتىراتىن، داستارقان جايىلىپ، شاي ىشىلگەن سوڭ اكەم مەنىڭ جازعان ءانىمدى ەربولات اعاعا تىڭداتىپ ەدى، ول كىسى ءوزى دومبىراعا سالىپ، بىرنەشە رەت ايتىپ: «مىنا جازعانىڭ جاقسى ءان ەكەن» دەدى. مىنە سودان باستاپ ءان جازۋعا اۋەستەنىپ، ءبىرقانشا تەكسكە مۋزيكا جازدىم.
ارتىنان ايماقتىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىنە اۋىسىپ كەلگەن سوڭ «دومبىرا ءۇنى» دەگەن ءبي مۋزيكاسىن جازدىم، مەن ورتاسىندا دومبىرا شەرتىپ، بيشىلەر دومبىرانىڭ فورماسىن جاساپ، ءبىرى، دومبىرانىڭ شاناعى بولىپ، ەندى ءبىرى، سابى بولىپ، ساحنا تورىندە دومبىرانى بەينەلەگەن ءبي كورەرمەننىڭ قولداۋىنا يە بولىپ، حالىق اراسىندا كۇشتى اڭىس قوزعاعان كەرەمەت ساحنالىق شىعارما بولدى.
ءار ادامدا وزىندىك ارتىقشىلىعى، تابيعي تالانتى بولادى، ال مەندەگى ءبىر تالانت، ارتىقشىلىعىم «قۇيما قۇلاقتىعىم» ەدى، ياعني ءبىر ەستىگەن مۋزيكانى قايتالاي ەستۋدىڭ مەن ءۇشىن قاجەتى جوق، سول ءبىر ەستىگەن زاماندا دەرەۋ دومبىراعا ءتۇسىرىپ، ءوزىم شەرتە بەرەمىن. ايماقتىق ءان-ءبي ۇيىرمەسىنىڭ ۇلت اسپاپتار وركەسترىندە پريما، شەرتەر، دومبىرا سياقتى ۇلتتىق اسپاپتاردى ۇستادىم. سوندا وركەسترگە شەرتىلەتىن كۇيدى مەن الدىن الا تىڭداپ الامىن دا، سول بويىنشا ماشىق جاساپ، كونسەرتكە شىققاندا جاڭىلماي شەرتىپ كەتە بەرەمىن. وركەستردەگى دريجەر جولداستار ماعان مىنا جەرىن قاتە شەرتتىڭ دەپ ەشقاشان ايتىپ كورگەن ەمەس.
تاعى ءبىر جاعداي وسىدان 8 دە 9 جىلدىڭ الدىندا ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتە ءۇيدىڭ ەسىگىن قاعىپ، ءبىرقانشا ادامدار ىزدەپ كەلدى. امان-سالەمنەن كەيىن ءجون سۇراسساق، ول كىسىلەر قارامايلى قالاسىنىڭ ءان-ءبي ۇيىرمەسىنەن كەلگەن قوناقتار ەكەن، مەنى ارنايى ىزدەپ كەلىپتى. اڭگىمەلەسە كەلە ول كىسىلەر «مۇناي» تۋرالى بيگە ريتىم جاساپ، سوعان لايىقتى مۋزيكا تابا الماي، مەنى ەلدەن سۇراستىرىپ ءجۇرىپ زورعا تاپقانىن ايتتى. اڭگىمەدەن كەيىن بارسام، بارىپ كورەيىن دەپ جينالىپ، سول كەلگەن قوناقتارمەن بىرگە قارامايلى قالاسىنا جول الدىق، بارعان كۇنى وزدەرى ورنالاستىرىپ، قارامايلى قالاسىنىڭ مۋزيكانت ازاماتتارىن شاقىرىپ، ماعان تانىستىردى. ەرتەسى كۇنى جاڭاعى «مۇناي» تۋرالى ءبيدى كورىپ، مۋزيكا ريتىمىن ەستىپ، سول بيگە مۋزيكا جازۋعا كىرىسىپ كەتتىم. دومبىرامدى قولىما الىپ، ۇلكەن زالدىڭ ىشىندە ءبىرازعا دەيىن ويلانىپ ءجۇرىپ، جارىم ساعاتتىڭ ىشىندە ءبيدىڭ مۋزيكاسىنىڭ باسىن باستاپ جازا باستادىم. جاقسى جازعان جەرلەرىم بولسا، ۇمىتىپ قالماۋ ءۇشىن دەرەۋ دىبىسقا ءتۇسىرىپ الامىن. ءسويتىپ ءجۇرىپ ءبىر كۇندە جازىپ بولىپ، قاتىستى ادامدارعا كورسەتىپ ەدىم، تاڭ قالعانى سونشالىق، مەنى قۇشاقتاپ، قۋانىپ، جارايسىڭ دۋمان دەپ القادى. بيشىلەردى شاقىرتىپ ورىنداتىپ كورىپ ەدى، تاماشا ساحنالىق شىعارما بولدى.
تاعى دا ءبىر جاعداي ءدوربىلجىن اۋدانىندا وتكەن اقىن زاداقان قاۋما ۇلى مىڭباي اتامىزدىڭ شىعارماشىلىق كونسەرتى بولدى، سول كونسەرتكە مەن دە قاتىناستىم، الدىن الا بارىپ، كونسەرتتىڭ دايىندىعىن كورىپ جاتقانىمىزدا گۇلبارشىن دەگەن تەرمەشى قارىنداسىمىز كەلىپ: «اعا، اقىن ماقان بايدۇيسەن ۇلىنىڭ زاداقان اتامىزعا جازعان تولعاۋى بار ەكەن، سوعان ءالى كۇنگە دەيىن مۋزيكا جازىلماپتى، كونسەرت بولسا تاياپ قالدى، وسىعان لايىقتى مۋزيكا جازىپ بەرەسىز بە؟» دەدى. مەن تەكستى الىپ وقىپ كورىپ، سول مايداندا مۋزيكاسىن جازىپ، قايتادان گۇلبارشىنعا ورىنداتىپ، كونسەرتكە دەيىن ماشىقتانىپ، دايىندالىپ الۋدى تاپسىردىم، كونسەرتتە ءساتتى ورىنداپ شىقتى. ارتىنان كونسەرت اياقتاعان سوڭ ماقان اعا مەنى ارنايى ىزدەپ كەلىپ، مۋزيكانىڭ جاقسى جازىلعاندىعى تۋرالى راقىمەتىن ايتىپ، ريزاشىلدىعىن ءبىلدىردى. مىنە وسىلاردىڭ بارلىعى ايتىس اقىندارىندا بولاتىن تاپ بەرمەدە ولەڭ تاۋىپ، قارسىلاسىنا قارىمجى قايتاراتىن قاسيەتى سياقتى مەنىڭ دە تاپ بەرمەدە مۋزيكا جاراتا الاتىن ءبىر قاسيەتىم دەپ بىلەمىن.
_ شاكىرت تاربيەسى تۋراسىندا نە ايتارىڭىز بار؟
ــ مەنىڭ كاسىبىم مۋزيكا، ءبىراق مەن مەكتەپتەردە ساباق بەرەتىن ۇستاز ەمەسپىن، ءبىراق وسىنشا جىل دومبىرا كلاسىن اشىپ، كوپتەگەن وقۋشىلار مەنەن كەلىپ ساباق العاننان كەيىن، مەنى بارلىعى دۋمان مۇعالىم دەپ اتايدى. ەڭ اۋەلى، ءبىر وقۋشى بولسىن نەمەسە ون وقۋشى بولسىن بارىنە تەڭ مامىلەدە بولعان ابزال، ولارعا جۇيەلى ساباق بەرىپ، ءبىر كۇي بولسا دا دۇرىس، ناق، جۇيەلى ۇيرەتكىم كەلەدى. ءدال قازىر مەنەن ساباق الىپ ۇيرەنىپ جاتقان 40 تىڭ ۇستىندە وقۋشى بار. بۇلاردىڭ جاس شاماسى ءار ءتۇرلى، تىڭنان باستاپ ۇيرەنىپ جاتقان وقۋشىلار دا بار. مەن بۇل وقۋشىلارعا ءبىر كۇيدى ۇيرەتەمىن، ۇيرەنىپ بولعان سوڭ مەنىڭ الدىما كەلىپ شەرتىپ بەرەدى، دۇرىس شەرتىپ بەرسە، ەكىنشى كۇيدى ۇيرەتەمىن، ءبىر وقۋشى قاشانعا دەيىن ءبىر كۇيدى تولىق، دۇرىس شەرتۋدى بىلمەيىنشە مەن وعان كەلەسى كۇيدى ۇيرەتپەيمىن، ويتكەنى دومبىرانى شالا ۇيرەنگەننىڭ ەش پايداسى بولماي قالادى، ال ەكىنشى كۇيدى ۇيرەنىپ، مەنىڭ الدىما كەلىپ دۇرىس شەرتىپ بەرگەن سوڭ الدىڭعى كۇيدى قايتا شەرتكىزىپ كورەمىن. سەبەبى، كەيبىر وقۋشىلار الدىڭعى ۇيرەنگەن كۇيىن ۇمىتىپ قالماۋ ءۇشىن. سونان كەيىن دە وقۋشىلاردىڭ اتا-اناسىنا ۇيگە بارعاندا ۇيرەنگەن كۇيلەرىن قايتالاي شەرتىپ ماشىقتانۋىن قاداعالاي تاپسىرامىن. ونەر دەگەن ەسىكتەگى باسىڭدى تورگە سۇيرەيتىن دۇنيە، وسى كۇندە ون ساۋساعى دومبىرانىڭ قوس ىشەگىن بويلاپ، گۇمبىرلەتە كۇي شەرتەتىن ادامداردىڭ سانى ازايىپ بارادى. وسى ونەردى بولاشاقتا كاسىپ رەتىندە قۋىپ، سوڭىنا ءتۇسىپ، زەرتتەپ كەتسەڭ، اتا-اناڭ ءۇشىن، اۋىل-ايماعىڭ ءۇشىن دە ۇلكەن قۋانىش، ال ەندى باسقا كاسىپپەن اينالىسىپ، دومبىرادا نەداۋىر دارەجەدە حابارىڭ بولسا وتىرعان جەرىڭدى دۋمانعا بولەپ، ەل الدىندا ابىرويىڭ اسپانداي بەرەدى. كەيبىر اتا-انالار مەنىڭ بالاما ءبىر ايدا 5 كۇي ۇيرەت دەپ تالاپ قويادى، ونداي 5 كۇيدى ۇيرەنىپ الۋ بالانىڭ ۇعىمپازدىعىنا، قاعىلەزدىگىنە بايلانىستى نارسە. ءبىراق، كۇيدى كوپ ۇيرەنۋ ماقسات ەمەس، قايتا تولىق، دۇرىس شەرتۋ ماقسات. مەن تاربيەلەپ وتىرعان وسى وقۋشىلاردىڭ ىشىندە وتباسىلىق جاعدايى ناشار ءبىرقانشا وقۋشىلار بار، ولار دومبىرا ۇيرەنۋگە قاتتى قىزىعادى،ءبىراق وتباسىلىق جاعدايى كەلمەگەندىكتەن، مەن بۇل بالالاردى اقىسىز تاربيەلەدىم، كەيبىرەۋلەرىنىڭ ءۇيى اۋىل-قىستاقتا بولعان سوڭ ءوز ۇيىمە جاتقىزىپ وتىرمىن، ولار ىشەر اس، جاتار ورىننان تارىقپاي، مەنىڭ ءۇيىمدى ءوز ۇيىندەي كورىپ، مەنەن دومبىرا ۇيرەنىپ كەلەدى،بۇعان اۋىلداعى اتا-اناسى دا رازى. جەتكىنشەك وقۋشىلار بەينە بالاپان اعاش سياقتى، بۇتاقتارىن بۇتاپ تۇرساڭ ءتۇزۋ وسەدى، كەرىسىنشە نازار سالماساڭ قيسىق وسەدى، «بالاپان ۇيادا نەنى كورسە، ۇشقاندا سونى الادى» دەگەندەي، بالدىرعان بالالاردى جاقسى جاققا، ونەرگە تاربيەلەپ وسىرسەك، بولاشاقتا قوعامعا جارامدى ازامات بولىپ شىعۋى ابدەن مۇمكىن. قازىر ەلىمىزدەگى ءجۇرىلىپ، اتقارىلىپ جاتقان حالىققا ءتيىمدى ساياساتتار مول، وتانىمىز كۇننەن-كۇنگە گۇلدەنىپ، دامىپ كەلەدى. «ۇلت ءۇمىتى ۇرپاقتا» دەمەكشى، ءبىزدىڭ ءۇمىتىمىز وسى جاس جەتكىنشەكتەردە، ءبىز وسى ۇرپاقتاردى دۇرىس جاققا قاراي تاربيەلەپ جەتىلدىرسەك، ولار وتاننىڭ، حالىقتىڭ، اتا-اناسىنىڭ ماقتانىشى بولادى.
سۇحباتتاسقان _ جىگەر ومىربەك ۇلى
رەداكتورى : جىگەر ومىربەك ۇلى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مىسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى