كولىكتى ۇستەمەلەپ قامسىزداندىرۋ دەگەنىمىز ءبىر كولىكتىڭ ۇقساس ءبىر تۇردەگى حاۋىپ-قاتەردى قامسىزداندىرۋدى ەكى نەمەسە ەكىدەن جوعارى قامسىزداندىرۋ سەرىكتىگىنەن الۋدى مەڭزەيدى. ۇستەمەلەپ الىنعان قامسىزداندىرۋعا تەك ءبىر رەت قانا تولەم بەرىلەدى.
«قامسىزداندىرۋ زاڭىنىڭ» 40 -تارماعىندا «ۇستەمەلەپ قامسىزداندىرۋ العان بولسادا، ءبىراق ءارقايسى قامسىزداندىرۋ سەرىكتىگى بەرگەن تولەم سوماسىنىڭ جيىنتىعى اۋەلگى قامسىزداندىرۋ سوماسىنان اسىپ كەتپەگەنى ءجون» دەپ بەلگىلەنگەن. سوندىقتان ءبىر كولىككە ۇقساس قامسىزداندىرۋدىڭ بىرنەشەۋىن الۋعا بولمايدى. ويتپەگەندە ءبىر ءبولىم قامسىزداندىرۋ اقىسى «قۇنعا جارامايدى» ەشقاشان ارتىق تولەم الا المايسىز.
تولەم سوماسى پارىقتى قامسىزداندىرۋ دەگەنىمىز قامسىزداندىرۋ توقتامىندا كەلىسكەن قامسىزداندىرۋ سوماسى،قامسىزداندىرۋ قۇنىنان تومەن بولۋدى مەڭزەيدى. ايتالىق، قۇنى 120 مىڭ يۋاندىق «سانتانا» ماركالى كولىككە 80 مىڭ يۋاندىق قامسىزداندىرۋ سوماسى تۇراقتاندىرىلسا،پارىقتى سوماداعى قامسىزداندىرۋعا ءتان بولادى.
پارىقتى سوماداعى قامسىزداندىرۋدان تۋىلاتىن جاعدايلار: شىرعالاڭ تۋىلعاننان كەيىن قامسىزداندىرۋ سەرىكتىگى قامسىزداندىرۋ سوماسى مەن قامسىزداندىرۋ قۇنىنىڭ سالىستىرماسىنا ساي، تولەم جاۋاپكەرلىگىن ارقالايدى. بۇدان سىرت، سالىستىرما بويىنشا تولەم تولەيدى.
تومەندەگى ءۇش ءتۇرلى جاعدايدا قامسىزداندىرۋ تولەمىن الا المايسىز:
ءنومىر تاقتاسى ىلىنبەسە. كولىك شىرعالاڭعا ۇشىراعاندا قامسىزداندىرۋ تولەمىن الۋ ءۇشىن، ءسوزسىز،ەكى ءتۇرلى شارتتى ازىرلەۋ كەرەك. ءبىرى، كولىك جۇرگىزۋ كۋالىگى جانە ءنومىر تاقتاسى. ەندى ءبىرى، تەكسەرۋدە تولىمدى بولعان سىپاتى.
ءتاسىل. ءنومىر تاقتا راسمياتىن بىتىرمەگەن جاعدايدا كولىكتىڭ ۇرلانىپ كەتۋىنەن نەمەسە سوعىلىپ قالۋىنان ساقتانۋ ءۇشىن، كولىكتى حاۋىپسىز كولىك توقتاتۋ ورنىنا قويعان ءجون.
اعاتتىق جىبەرۋ. قامسىزداندىرۋ زاڭىندا قامسىزداندىرۋعا قاتىناسقان كولىك يەسى اعاتتىق جىبەرگەن بولسا،ءسوزسىز،3 -جاققا تولەم تولەۋى كەرەك، سوندا عانا قامسىزداندىرۋ سەرىكتىگىنەن تولەم الۋعا بولادى دەلىنگەن. 3 -جاققا تولەم تولەۋ ۇقىعىنان باس تارتۋ قامسىزداندىرۋ سەرىكتىگىنەن تولەم تالاپ ەتۋدەن قول ۇزگەندىك سانالادى.
شارا. جاۋاپكەرلىك قارسى جاقتا كورىلسە الدىمەن قارسى جاقتان تولەم تالاپ ەتۋ كەرەك. ناتيجەسى كورىلمەسە قامسىزداندىرۋ سەرىكتىگىن ىزدەگەن ءجون.
وتباسىنداعىلار. 3-جاق جاۋاپكەرلىك قامسىزداندىرۋىندا 3-جاق قامسىزداندىرۋشى،قامسىزداندىرىلۋشى شىرعالاڭعا ۇشىراعان كولىك شوفەرى مەن وتباسىنداعىلاردى، قامسىزداندىرىلۋشىنىڭ وتباسىنداعىلاردان سىرت باسقا ادامداردى مەڭزەيدى.
«زاڭ جانە تۇرمىس گازەتىنەن»
رەداكتورى: گۇلنۇر جۇماش قىزى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز ، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى.